Το «σωματίδιο Higgs»
Με την καταπληκτική κατασκευή του CERN που διαθέτει στην καμπύλη διαδρομή της τέσσερις τουλάχιστον γιγάντιους ανιχνευτές προσπάθησαν οι ερευνητές να βρουν αν πραγματικά υπάρχει κάτι, που προβλεπόταν ήδη από το 1964 από τη θεωρία, αλλά έλειπε η πειραματική βεβαιότητα για την ύπαρξή του, ως τον Ιούνιο του 2012. Μέσα από τις συγκρούσεις των πρωτονίων μεταξύ τους και τα όσα σωματίδια προκύπτουν σαν θραύσματα αυτού του συμβάντος θα έπρεπε να ανιχνευθεί ένας μεγάλος αριθμός γεγονότων αθέατων με γυμνό μάτι, αλλά συγκεκριμένων προδιαγραφών, που θα συσσώρευαν στις μνήμες τους οι υπολογιστές χάρη σε τεράστιας έκτασης ειδικά γραμμένα προγράμματα. Κανένα «σωματίδιο του Θεού» δεν έψαχναν στο CERN, ο όρος από τους εντός του κέντρου θεωρείται βλακώδης, ούτε καν «σωματίδιο του Higgs» θα επιθυμούσε και ο ίδιος ο σεμνός Higgs να το αποκαλούν, διότι την ίδια χρονιά, το 1964, τρεις φυσικοί διατύπωσαν την ίδια υπόθεση, ο ένας, ο Brout, δεν ζει πλέον και οι άλλοι δυο, ο Higgs και ο Englert, είπαν ότι για να ισχύει ένας ολόκληρος πίνακας με όλα τα απαραίτητα, ξεχωριστά μεταξύ τους συστατικά της ύλης, πρέπει να υπάρχει και κάτι ακόμη, που ως τον Ιούνιο του 2012 δεν είχε επιβεβαιωθεί η ύπαρξή του. Για να καταλάβουμε έστω και λίγο τη γλώσσα των ανθρώπων που ασχολούνται με το θέμα πρέπει να αλλάξουμε εντελώς μήκος κύματος. Δηλαδή να βάλουμε στο μυαλό μας ότι το Σύμπαν διαφεντεύεται από τα λεγόμενα κβαντικά πεδία. Είναι σαν να ζούμε μέσα σε συμπαντικές και γεμάτες κύματα θάλασσες. Ενα κύμα φθάνει σε μια σημαδούρα που επιπλέει σε κάποιο σημείο και την κάνει να ανεβοκατεβαίνει. Από αυτή την εικόνα κρατάμε το ότι πρέπει να φθάσει ένα κύμα ως εκεί για να τη βάλει σε κίνηση, το φαινόμενο είναι τοπικό και δεν επηρεάζεται από μακρινά φαινόμενα του τύπου αν υπάρχουν εξωγήινοι κάτοικοι στον Αρη, και τέλος ότι αυτή η κίνηση του σώματος φαίνεται κάτι σαν υλοποίηση της κυματικής κίνησης. Ο υλικός μικρόκοσμος με βάση τα Μαθηματικά και τη Φυσική που υπάρχουν ως σήμερα κινείται και συμπεριφέρεται όπως η μικρή σημαδούρα μέσα στα λεγόμενα κβαντικά πεδία. Ολα τα σωματίδια που γνωρίζουμε είναι κάτι σαν υλοποίηση της ενέργειας σε διάφορα σημεία της απέραντης αυτής θάλασσας που επηρεάζει τα πάντα. Δεν δημιουργούν τα σωματίδια τα πεδία αλλά το αντίθετο. Η εκδήλωση των φαινομένων υπακούει σε κάτι που ονομάζεται τοπική (αλλά όχι κατ' ανάγκην γεωμετρική) συμμετρία και διατηρείται χάρη σε ένα τοπικό πεδίο που ονομάζεται βαθμωτό. Κάτι σαν ελαστικό ύφασμα που κρατάει τα πράγματα στη σωστή τους θέση. Αυτό το ύφασμα όμως θέλει τα σωματίδια όταν εκδηλώνουν την ύπαρξή τους για να το διαπερνούν να έχουν μάζα μηδενική όπως το φωτόνιο. Ολα όμως δεν έχουν μάζα μηδέν, το ξέρουμε αυτό. Χρειαζόταν λοιπόν μια θεωρητική ντρίμπλα, που θα επιβεβαιωνόταν με την ύπαρξη και ενός σχετικού σωματιδίου, για να υπάρξει συμβιβασμός και να συνυπάρχουν σωματίδια με μηδενική μάζα όπως το φωτόνιο και σωματίδια με μάζα διαφορετική από το μηδέν, όλα με κοινή πηγή προέλευσης, και αυτή την υπέδειξαν, περιγράφοντας τον σχετικό μηχανισμό που δίνει σε άλλα σωματίδια μάζα και σε άλλα όχι, ο Higgs και οι άλλοι δυο φυσικοί.
Χωρίς αμφιβολία, πρόκειται για προβλήματα από τα δυσκολότερα που έχει ποτέ αντιμετωπίσει η επιστημονική κοινότητα και η επιχορήγηση του Ιδρύματος Templeton δόθηκε στον έλληνα ερευνητή διότι ακριβώς έχει ήδη αναπτύξει μια θεωρία για το Ολογραφικό Σύμπαν και θέλει στη συνέχεια, από την Ολογραφική Αρχή να δημιουργήσει μια φυσική θεωρία, να βρει δηλαδή ποιοι είναι οι φυσικοί νόμοι ενός ολογραφικού κόσμου. Από αυτή την ιδέα ξεκινώντας άλλοι θεωρητικοί φυσικοί και κοσμολόγοι έφθασαν στο συμπέρασμα πως πράγματα που συμβαίνουν στο εσωτερικό του δικού μας Σύμπαντος μπορούν να έχουν τις αντίστοιχες πληροφορίες γι' αυτά κάπου σε μια επιφάνεια που περιβάλλει τα πάντα. Δεν είμαστε λοιπόν τα τρισδιάστατα ζόμπι πλασμάτων που ζουν στις δυο διαστάσεις στις ακραίες περιοχές του Σύμπαντος ούτε θα ξυπνήσουμε κάποτε διαπιστώνοντας ότι ζούσαμε ένα Truman's Story, ένα πλασματικό δηλαδή περιβάλλον φτιαγμένο από άλλους. Η όλη ιστορία με το Ολογραφικό Σύμπαν έχει να κάνει με το ότι είναι πιο εύκολο να χειριστείς μια Φυσική που έχει τη βάση της σε μια κλειστή επιφάνεια, και μάλιστα όχι με άπειρες διαστάσεις, δηλαδή με δυο διαστάσεις συν μία για τον χρόνο και να ισχύουν οι γνωστοί μας νόμοι της Κβαντικής Μηχανικής ενώ η βαρύτητα δεν μπαίνει στη μέση, από ό,τι μια Φυσική σε έναν χώρο τριών διαστάσεων και με βαρύτητα.

Η επιβεβαίωση της αβεβαιότητας
Τα προηγούμενα δέκα χρόνια μπορούμε να πούμε ότι ζήσαμε την καταξίωση της Kβαντικής Φυσικής, κάτι σαν να έγιναν οι νόμοι της ένα σύνταγμα που όλοι παραδέχονται ότι ισχύει απαρέγκλιτα στον μικρόκοσμο, δηλαδή από το επίπεδο μορίων και σε ακόμη μικρότερες κλίμακες. Τον περασμένο Ιούνιο εμφανίστηκε ένα δημοσίευμα που λόγω Higgs ίσως πέρασε στα ψιλά αλλά είχε ένα πολύ σοβαρό αντικείμενο προβληματισμού. Ισχύει πράγματι η αρχή της αβεβαιότητας, κάτι που τρέλαινε τον Αϊνστάιν, φανατικό πολέμιο του απρόβλεπτου στη Φυσική, της ιδέας δηλαδή της Kβαντικής Mηχανικής, που δίνει μόνο πιθανότητες για την πρόβλεψη συμπεριφορών στον μικρόκοσμο. Και όμως οι Stephanie Wehner και Esther Haenggi στο University of Singapore Centre of Quantum Technology περιέγραψαν ένα θεωρητικό πείραμα (arxiv.org/abs/12056894v1) όπου δυο σημαντικά για ένα σωματίδιο στοιχεία, π.χ. η ορμή και η θέση, τα περιγράφουν σαν δυο ρεύματα ψηφιακών κωδικοποιημένων στοιχείων που δεν γνωρίζουμε και πάλι με ακρίβεια το περιεχόμενό τους. Απέδειξαν λοιπόν ότι μόλις προσπαθήσουμε να χαλαρώσουμε τους κανόνες της αβεβαιότητας και να αποκτήσουμε πιο ακριβή γνώση χτυπάμε σε... τοίχο. Συγκεκριμένα, ελαττώνοντας την αβεβαιότητα φθάνουμε στο απαράδεκτο για τη Φυσική να παράγεται ενέργεια από το (πραγματικά) τίποτα. Αρα η Αρχή της Αβεβαιότητας απέκτησε άλλη μια επιβεβαίωση.

Ενώ καταλαγιάζει σταδιακά στη μνήμη μας ο απόηχος του 23^ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Φιλοσοφίας, διάχυτη είναι η ικανοποίηση λόγω του ότι, εκτός των άλλων θετικών πλευρών του, που θα καταγραφούν και θα αξιολογηθούν εν καιρώ[1], οι εργασίες του απέκτησαν αναπόφευκτα συμβολικό χαρακτήρα. Σηματοδότησαν, σύμφωνα με μια μερίδα του τύπου, την επιστροφή της Φιλοσοφίας στην πατρίδα της, την Ελλάδα, και ειδικότερα την Αθήνα. Με αφετηρία, λοιπόν, αυτό το συμβολισμό διατυπώνουμε αμέσως ένα ερώτημα το οποίο ανακύπτει φυσικά και αβίαστα: πώς αιτιολογείται και πώς τεκμηριώνεται αυτή η επιστροφή; Με άλλα λόγια, πώς αποδεικνύεται ότι γενέτειρα της Φιλοσοφίας είναι η Ελλάδα και ειδικότερα η Αθήνα;
Η απάντηση στο ερώτημα επιβάλλει μια γενικότερη και όσο το δυνατόν περισσότερο συνοπτική θεώρηση της Φιλοσοφίας και των ιστορικών πρωταρχών της. Όπως είχε ήδη επισημανθεί από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, έμφυτη στον άνθρωπο είναι η τάση να γνωρίσει τον κόσμο μέσα στον οποίο έχει ριχτεί και, όταν δυσκολεύεται να την ικανοποιήσει, θαυμάζει και απορεί [2].Κατά τα πρώτα  στάδια της πολιτιστικής εξέλιξής του ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται από ένα είδος εξωλογικής σκέψης, σύμφωνα με την οποία η φύση και το υπερφυσικό στοιχείο συγχέονται, ενώ δυνάμεις κρυφές και άγνωστες στον αμύητο δρουν και επηρεάζουν τα πάντα.  Στην προσπάθειά της, λοιπόν, να δώσει απάντηση στις απορίες της, η εξωλογική αυτή σκέψη προσφεύγει στο μύθο, που συνιστά μια απλοϊκή αλλά ιστορικά καταξιωμένη απόπειρα ερμηνείας του κόσμου. Μυθικές είναι οι αφηγήσεις που περιέχονται στα ομηρικά έπη και στη Θεογονία του Ησιόδου, οι οποίες, αντί να εξηγήσουν τη σύσταση και τη λειτουργία του κόσμου, περιγράφουν την προέλευσή του και τον τρόπο με τον οποίο έχει ιεραρχηθεί[3].
Καθώς ο μύθος παρακμάζει σταδιακά για να παραχωρήσει ολοένα και περισσότερο τη θέση του στο λόγο, η Φιλοσοφία εκτοπίζει την εξωλογική σκέψη και εμφανίζεται αρχικά ως κοσμολογία. Η κοσμολογία, δηλαδή η πρώτη απόπειρα της Φιλοσοφίας να ερμηνεύσει τον κόσμο λογικά, εμφανίζεται  σιγά σιγά στο ιστορικό προσκήνιο και υποκαθιστά τους θεογονικούς μύθους, αφομοιώνοντας, όμως, και αξιοποιώντας δημιουργικά τα κύρια στοιχεία τους. Τόπος γεννήσεως της Φιλοσοφίας είναι οι εστίες του ελληνισμού στην Ιωνία, και οι ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας και γλώσσα της είναι η ελληνική. Κατά τον Χάιντεγκερ, «Η ελληνική γλώσσα και μόνο αυτή είναι λόγος»[4]. Κοσμολόγοι είναι οι πρώτοι Έλληνες φιλόσοφοι, οι  λεγόμενοι Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι, όπως ο Θαλής, ο Αναξαγόρας, ο Αναξιμένης, ο Ηράκλειτος, ο Ξενοφάνης, ο Πυθαγόρας, ο Παρμενίδης, ο Ζήνων ο Ελεάτης, ο Εμπεδοκλής, ο Δημόκριτος και άλλοι[5]. Όλοι αυτοί λειτουργούν ως καθολικοί σοφοί, οι  οποίοι, στην προσπάθειά τους να αγκαλιάσουν γνωστικά και να ερμηνεύσουν λογικά τον κόσμο και τη ζωή, αντικαθιστούν τις μυθικές μορφές με έννοιες και διαμορφώνουν τη φιλοσοφική ορολογία[6].  
 Ενώ όμως η Φιλοσοφία περιελάμβανε αρχικά στο πλάτος της όλους τους υπάρχοντας τότε τομείς του επιστητού, από τους μετακλασικούς χρόνους και μετά, λόγω της αύξησης των γνώσεων που επέβαλε την ανάγκη της εξειδίκευσης, οι επιστήμες θα αποτελέσουν η μία μετά την άλλη αυτόνομους γνωστικούς τομείς — διαδικασία που θα επαναληφθεί και θα ολοκληρωθεί με γοργό ρυθμό  κατά τους νεότερους χρόνους. Και είναι χαρακτηριστικό το ότι από το 18. ήδη αιώνα ο Καντ είχε παρομοιάσει την αποψιλωμένη από τις επιστήμες Φιλοσοφία με μια σύγχρονη Εκάβη που κλαίει για το θάνατο των παιδιών της[7].
Αν, όμως, η Φιλοσοφία έχασε με τον τρόπο αυτό σε πλάτος και σε αρμοδιότητες, ταυτόχρονα κέρδισε πάρα πολλά σε βάθος και σε γνησιότητα. Εκείνο που της απέμεινε είναι ό,τι ακριβώς τη χαρακτηρίζει, είναι η πεμπτουσία της και η ειδοποιός διαφορά της, δηλαδή ό,τι την κάνει να είναι αυτό που είναι. Οπότε, εδώ, γεννιέται ένα καινούργιο ερώτημα: τι είναι ή, καλύτερα, «τι κάνει» και «πώς λειτουργεί», τελικά, η Φιλοσοφία[8];
Πριν επιχειρήσουμε μια απάντηση, κρίνονται απαραίτητες δύο διευκρινίσεις: α) Δεδομένου ότι ένας αυστηρά λογικός ορισμός της Φιλοσοφίας είναι εξαιρετικά δύσκολος αν όχι εντελώς αδύνατος, ο καλύτερος τρόπος προσέγγισης και κατανόησης της κορυφαίας αυτής πνευματικής επίδοσης είναι η απαρίθμηση των βασικών λειτουργιών της. Και β) οι λειτουργίες που θα αναφερθούν δεν είναι ανεξάρτητες και διακριτές μεταξύ τους, αλλά πολύ συχνά συμπληρώνονται αμοιβαία, τέμνονται και επικαλύπτονται, με αποτέλεσμα να αποτελούν συχνά τις διαφορετικές όψεις μιας και της αυτής λειτουργίας.
Σύμφωνα, λοιπόν, με το θέμα του 23^ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Φιλοσοφίας, η Φιλοσοφία είναι αναζήτηση και ταυτόχρονα τρόπος ζωής[9]. Ας δούμε περισσότερο αναλυτικά ποιες είναι οι βασικές λειτουργίες που υποδηλώνει ο καθένας από αυτούς τους δύο χαρακτηρισμούς[10]:
Α΄Ως αναζήτηση, η Φιλοσοφία:
1.      Δείχνεται δύσπιστη σε κάθε μορφή αυθεντίας και αρνείται οτιδήποτε δε συνοδεύεται από λογικές εξηγήσεις και σωστά θεμελιωμένες αποδείξεις.
2.      Δεν ικανοποιείται από έτοιμες απαντήσεις και, παραμερίζοντάς τες, «ξανακάνει κάτι πρόβλημα», δηλαδή ξαναπιάνει ένα ζήτημα και το εξετάζει από την αρχή, έστω και αν είναι γενικώς παραδεκτό ότι  αυτό το ζήτημα έχει ήδη αντιμετωπιστεί.
3.      Δεν αρκείται στην περιγραφή των φαινομένων, αλλά αναζητεί το σταθερό υπόβαθρο (λογικό ή οντολογικό) που τα συνέχει και τα υποβαστάζει.
4.      Δεν περιορίζεται στην επισήμανση των αποτελεσμάτων, αλλά αναζητεί πάντοτε την αιτία που τα προκαλεί – το γενεσιουργό παράγοντα που τα δημιουργεί.
5.      Δε στέκεται στο επιμέρους, αλλά στρέφεται προς το καθ’ όλου, το γενικό, στο οποίο το επιμέρους εντάσσεται και από το οποίο δέχεται καθορισμούς.
6.      Πριν επιδοθεί στην εξέταση του κάθε συγκεκριμένου θέματος, αναλύει μεθοδικά την αντίστοιχη έννοια, ώστε να είναι σαφές περί τίνος ακριβώς πρόκειται και ποια είναι η ακριβής σημασία των προτάσεων που χρησιμοποιούνται.
7.      Αναρωτιέται μονίμως τι είναι, σε τελευταία ανάλυση, κάθε παραδοχή και κάθε πεποίθηση σε τομείς όπως η γνωσιολογία, η ηθική και η αισθητική, καθώς και ποιο είναι το βαθύτερο νόημά της.
8.      Στέκεται πέρα και πάνω από τις επιστήμες που αναλύουν τις επιμέρους πτυχές των διαφόρων γνωστικών τομέων και προβαίνει στη σύνθεση των πορισμάτων τους επιδιώκοντας: α) να καταδυθεί ερευνητικά στο βάθος του κάθε τομέα, ώστε να συλλάβει το περιεχόμενό του καθαυτό – στη γενικότητα και την ουσία του˙ και β) να δημιουργήσει σταδιακά μια συνεκτική και σφαιρική εικόνα για τον κόσμο και τη ζωή, που να ικανοποιεί τη θεωρητική έφεση του πνεύματος.
Β΄ Ως τρόπος ζωής, εξάλλου, η Φιλοσοφία:
1.      Κάνει τον ίδιο τον άνθρωπο, τον άνθρωπο ως ύπαρξη και συνείδηση,  αντικείμενο μιας έρευνας που επικεντρώνεται στην αυτογνωσία με τη βαθύτερη και την υψηλότερη σημασία του όρου[11].
2.      Προσανατολίζει τον άνθρωπο στην αναζήτηση του νοήματος της ζωής του και τον μυεί σε μια στοχαστική στάση απέναντι στο μυστήριο του θανάτου[12].
3.      Εμπνέει στον άνθρωπο την αίσθηση του σχετικού, μέσω της οποίας τον προστατεύει από το φανατισμό και τη μισαλλοδοξία, τον διδάσκει να αποδέχεται τη διαφωνία και την πολλαπλότητα και τον εξοικειώνει με την ανοχή, τη μετριοπάθεια και τη μετριοφροσύνη,
4.      Απαλλάσσει τον άνθρωπο από τον κομφορμισμό και από το πνεύμα της συμβατικότητας και τον οδηγεί σε έναν τρόπο ύπαρξης αυθεντικό, δηλαδή αληθινό, ευρηματικό, πρωτότυπο και αυτόνομο.
5.      Φωτίζει τα πνεύματα, ανασηκώνει τις ψυχές, εμπνέει την πίστη στις μεγάλες ανθρώπινες αξίες και προστατεύει τη δημόσια συνείδηση από οτιδήποτε προκαλεί τον αποπροσανατολισμό, τον εφησυχασμό την αποχαύνωση και τη διαφθορά της.
6.      Εξασφαλίζει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να αποκτήσει οξεία συνείδηση καταστάσεων, ώστε να αγωνιστεί για να πετύχει τον αυτοπροσδιορισμό του, να κερδίσει την ελευθερία του και να βελτιώσει τις συνθήκες της διαβίωσής του[13].
Η σύντομη και σχηματική αυτή περιπλάνηση στην ιστορία και την ιδιοτυπία της Φιλοσοφίας μάς δίνει τη δυνατότητα να επιχειρήσουμε μια απάντηση «μετά λόγου γνώσεως» στο θεμελιώδες προκαταρκτικό μας ερώτημα. Πώς αιτιολογείται και πώς τεκμηριώνεται η επιστροφή της Φιλοσοφίας στην Ελλάδα με την ευκαιρία του 23^ου Παγκόσμιου συνεδρίου Φιλοσοφίας; Και, κυρίως, πώς αποδεικνύεται ότι γενέτειρα της Φιλοσοφίας είναι η Ελλάδα και ειδικότερα η Αθήνα;
Εδώ, λοιπόν, πρέπει να τονιστεί με ιδιαίτερη έμφαση το εξής: αν η Φιλοσοφία ως στροφή στη μελέτη  του κόσμου και ως απόπειρα έλλογης ερμηνείας του ανάγει την καταγωγή της, όπως είδαμε, στον ελληνισμό της Ιωνίας και της Κάτω Ιταλίας, η Φιλοσοφία που εκδηλώνεται και λειτουργεί κατά κύριο λόγο ως αναζήτηση και ως τρόπος ζωής, δηλαδή η Φιλοσοφία καθαυτήν, γεννήθηκε στην Αθήνα και πατέρα της έχει το Σωκράτη. Και αυτό, για τους ακόλουθους δύο βασικούς λόγους.
Ο πρώτος είναι ότι η εκδοχή της Φιλοσοφίας την οποία καθιέρωσε και στην οποία επιδόθηκε ο Σωκράτης είναι σε μεγάλο βαθμό ό,τι ακριβώς συνιστά την ιδιαιτερότητα και την ιδιοτυπία της ως κορυφαίας πνευματικής επίδοσης. Ο Σωκράτης, όπως είναι γνωστό, αποστρεφόταν «τις μονολιθικές κοσμογονίες και τους αποπνικτικούς μονισμούς»[14] — εξ ου και η ριζική διαφοροποίησή του από τους Προσωκρατικούς Φιλοσόφους. Αισθανόταν πολύ μεγαλύτερη πνευματική συγγένεια με τους Σοφιστές, που αντιπροσώπευαν το κίνημα του Διαφωτισμού κατά την περίοδο της ακμής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και επιδόθηκαν στην μελέτη θεμάτων, τα οποία σε μεγάλο βαθμό θα υπάγονταν σήμερα  στις λεγόμενες «Επιστήμες του Ανθρώπου». Αυτό δεν τον εμπόδισε βέβαια να έρθει σε έντονη αντιπαράθεση μαζί τους και να στηλιτεύσει την τεχνοκρατική νοοτροπία τους, καθώς και την εκ μέρους τους απόρριψη των αντικειμενικών κριτηρίων στο χώρο της επιστήμης και της ηθικής[15]. Με αφετηρία, λοιπόν, τη γνωστή μαρτυρία του Κικέρωνα, σύμφωνα με την οποία ο Σωκράτης μετέφερε τη Φιλοσοφία από τον ουρανό στη γη[16], θα ήταν ίσως ακριβέστερο να ισχυρισθούμε ότι ο Σωκράτης δεν αρκέστηκε να περιμένει πότε θα έρθει το πλήρωμα του χρόνου, ώστε να συντελεστεί από μόνη της η σταδιακή χειραφέτηση των επιμέρους επιστημών. Αντίθετα, ο Σωκράτης προέτρεξε της εποχής του και με δική του πρωτοβουλία επιτάχυνε και επέσπευσε τη διαδικασία της αυτονόμησης χαρακτηρίζοντας τις επιστήμες ανεπιθύμητες στο χώρο της Φιλοσοφίας, δηλαδή «καθαίροντας», κατά κάποιο τρόπο, τη Φιλοσοφία από οτιδήποτε δεν ήταν ακραιφνώς δικό της. Βέβαια, η πρωτοβουλία του Αθηναίου φιλοσόφου να δείξει στις επιστήμες την πόρτα της εξόδου από τη «μητρική εστία» δεν άρεσε καθόλου στον Αύγουστο Κοντ, που ήθελε τη Φιλοσοφία «θεραπαινίδα της επιστήμης» και γι’ αυτό κατηγόρησε το Σωκράτη για «οπισθοδρομικό σκοταδισμό»[17]. Επίσης, η πρωτοβουλία του Σωκράτη δε θα άρεσε καθόλου, κατά πάσα βεβαιότητα, και στους περισσότερους σύγχρονους «φιλοσόφους της επιστήμης», οι οποίοι έχουν μετατρέψει τη Φιλοσοφία σε Θεωρητική Φυσική και σε Ιστορία της Επιστήμης. Αλλά αυτό, είναι ένα άλλο ζήτημα[18]. Πιστεύουμε ότι ο Σωκράτης δεν ήταν απολύτως αρνητικός απέναντι στην επιστήμη καθαυτήν, αλλά μάλλον αγωνίστηκε για να κατοχυρώσει την πνευματική ιδιοπροσωπία της Φιλοσοφίας, πράγμα που προϋπέθετε ότι η ιδρυτική πράξη της τελευταίας έπρεπε οπωσδήποτε να συνταχτεί, έστω και αν αυτό συνοδευόταν αναπόφευκτα από μια επώδυνη –και όχι υποχρεωτικά τελεσίδικη– ρήξη με την επιστήμη.
Οπωσδήποτε, η πνευματική επανάσταση  με πρωταγωνιστή τον Αθηναίο Σωκράτη σηματοδοτεί μια καταλυτική τομή στην ιστορία της Φιλοσοφίας. Αρκεί να θυμηθούμε πως οι προγενέστεροι φιλόσοφοι θα δηλωθούν συλλογικά με το όνομά του, δηλαδή θα ονομαστούν «Προσωκρατικοί». Ο βίος και η διδασκαλία του Σωκράτη θα αποτελέσουν την απαρχή της εμφάνισης φιλοσόφων τεράστιας εμβέλειας, όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, οι οποίοι, μολονότι  διατήρησαν την επιστήμη στο έργο τους και μάλιστα της επιφύλαξαν περισσότερο ή λιγότερο περίοπτη θέση στο εσωτερικό του, τοποθέτησαν ταυτόχρονα στο κέντρο του έργου αυτού τον άνθρωπο και οικοδόμησαν επιβλητικά συστήματα που αποτελούν πρωτότυπη και δυναμική  σύνθεση και υπέρβαση των προγενέστερων φιλοσοφικών θεωριών. Σε αυτούς τους δύο θα πρέπει να προστεθούν οι πολυάριθμοι άλλοι εκπρόσωποι φιλοσοφικών σχολών και θεωριών (Στωικού, Επικούρειοι, Σκεπτικοί, Κυνικοί, Νεοπλατωνικοί, για να περιοριστώ σε ορισμένες χαρακτηριστικές περιπτώσεις), οι οποίοι, ενώ δραστηριοποιήθηκαν παράλληλα και σε άλλες εστίες του ευρύτερου ελληνικού χώρου, κράτησαν ζωντανή τη φιλοσοφική παράδοση της Αθήνας ως το 529 μ.Χ., οπότε ο Ιουστινιανός, ένθερμος θιασώτης της αρχής «αποφασίζομεν και διατάσσομεν», παρήγγειλε «mhdšna dιd£skein filosof…an m»te nÒmima ™xhge‹sqai m»te kÒtton ™n mi´ tîn pÒlewn g…nesqai»[19]
Ο δεύτερος λόγος, για τον οποίο ο Αθηναίος Σωκράτης θεωρείται ο πατέρας της Φιλοσοφίας έγκειται στο ότι ανέδειξε και πρόβαλε με τη διδασκαλία και το παράδειγμά του τις δύο κορυφαίες εκφάνσεις της Φιλοσοφίας, δηλαδή την «Αναζήτηση» και τον «Τρόπο ζωής». Πραγματικά, ο Σωκράτης αναλώθηκε να εξετάζει επίμονα τους συμπολίτες του. Αυτό του επέτρεψε άλλοτε να σκάζει με την αιχμηρή ειρωνεία του τις φούσκες της οίησης και της δοκησισοφίας τους, άλλοτε να τους οδηγεί με ένα είδος επαγωγής σε ορισμούς που επέτρεπαν τη σύλληψη βαθύτερων εννοιών και πάντοτε να τους υποβάλλει σε αυστηρή λογική πειθαρχία[20]. Παράλληλα, μετατρέποντας την ίδια την ύπαρξή του σε αντικείμενο ενδελεχούς εξέτασης, ο Σωκράτης ενσάρκωσε το ιδεώδες του σοφού που προάγεται και «τελειώνεται» ηθικά ζώντας «κατά Φιλοσοφίαν», πετυχαίνει την απόλυτη συνέπεια μεταξύ των λόγων και των έργων του, δηλαδή μεταξύ της διδασκαλίας και της προσωπικής συμπεριφοράς του, και επικυρώνει την προσήλωσή του στις αρχές και τις αξίες του με τη θυσία της ίδιας της ζωής του[21].
Τελικά, επέστρεψε στ’ αλήθεια η Φιλοσοφία στην Ελλάδα ή μήπως  δε δικαιούμαστε να μιλάμε για επιστροφή της, αφού ποτέ δεν είχε αποδημήσει από τη γενέτειρά της; Εδώ ας μου επιτραπεί μια εκμυστήρευση. Κατά τη γνώμη μου, το ερώτημα κατά πόσο επέστρεψε ή δεν επέστρεψε η Φιλοσοφία στην Αθήνα δεν έχει στην ουσία κανένα νόημα και τελικά είναι μάλλον πλαστό. Για την ακρίβεια, είναι ένας έμμεσος τρόπος να δηλωθεί εμφατικά ότι πατρίδα της Φιλοσοφίας είναι η Ελλάδα και ειδικότερα η Αθήνα. Οπότε το ακριβέστερο θα ήταν να εκλάβουμε την «επιστροφή» όχι ως «παλιννόστηση» αλλά ως «αναβάπτιση», όχι ως επάνοδο της Φιλοσοφίας στον τόπο, από τον οποίο είχε φύγει, αλλά ως κατάδυση στις πρωταρχές της, ώστε να ξαναβρεί κάτι από το αρχέγονο πνευματικό σφρίγος που κατά την ελληνική αρχαιότητα είχε αποτελέσει το γενεσιουργό παράγοντά της. Ειδικότερα, πρέπει να θεωρήσουμε πως η πανστρατιά των απανταχού της γης φιλοσοφούντων, οι οποίοι συνέρρευσαν από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα στην Αθήνα τον περασμένο Αύγουστο για το 23^ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας, ήρθε για προσκύνημα στο λίκνο της δημοκρατίας και στους χώρους όπου είχαν ζήσει και διδάξει οι Σοφιστές, ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης και πολλοί άλλοι Έλληνες φιλόσοφοι.
Ωστόσο, το καίριο ερώτημα που ανακύπτει τώρα είναι το ακόλουθο: το παραπάνω προσκύνημα θα αποδειχτεί τελικά μια ανούσια φιλοσοφική «πανήγυρις» και ταυτόχρονα ένας ευκαιριακός φιλοσοφικός τουρισμός ή ένα κορυφαίο πνευματικό γεγονός, κάτι σαν ένα σάλπισμα εξόδου από το τέλμα και την παρακμή;  Ας οπλιστούμε με την αισιόδοξη εκείνη ευπιστία που θα μας επιτρέψει να ελπίσουμε ότι οι σύνεδροι –οι ξένοι αλλά και οι γηγενείς– παραδόθηκαν στην επενέργεια του φιλοσοφικού στοχασμού και τον άφησαν να τους διαπεράσει και να τους διαποτίσει. Και κυρίως ότι, επιστρέφοντας στην καθημερινότητά τους, μετέτρεψαν αυτή την επενέργεια και αυτό το διαποτισμό σε δυναμογόνο παράγοντα υπαρξιακού, κοινωνικού και πολιτικού αναπροσανατολισμού, που θα μπορούσε στο μέλλον να επηρεάσει ευεργετικά τους μαθητές τους, τους φοιτητές τους, τους ακροατές των διαλέξεών τους ή τους αναγνώστες των άρθρων τους.
Αλήθεια, τι θα μπορούσε να περιμένει ή καλύτερα να απαιτήσει κανείς από το σύγχρονο φιλόσοφο; Ποια θέση άραγε θα μπορούσε να του εμπιστευτεί σήμερα στον κοινωνικό καταμερισμό της πνευματικής εργασίας; Εμπνεόμενοι από τον προστάτη άγιο της Φιλοσοφίας, το Σωκράτη, θα περιοριστούμε σε ορισμένες, μόνο, ενδεικτικές νύξεις:
1.      Όπως ο Σωκράτης δήλωνε ότι δεν υιοθετεί ποτέ κανένα επιχείρημα, εφόσον δεν το βρίσκει ακλόνητα θεμελιωμένο από λογική άποψη[22], έτσι και ο σύγχρονος φιλόσοφος οφείλει να λειτουργεί ως λογοκρατούμενος στοχαστής, ο οποίος  υποβάλλει τα πάντα σε κριτικό έλεγχο και κάθε τόσο αναζητεί επίμονα το «γιατί». Και ο άνθρωπος που αναρωτιέται διαρκώς «γιατί», όπως έχει εύστοχα παρατηρηθεί, δεν μπορεί να είναι ούτε ζώο ούτε δούλος[23].
2.      Όπως ο Σωκράτης, παρά την πνευματική του συγγένεια με τους σοφιστές, εναντιωνόταν απερίφραστα στον ηθικό σχετικισμό και τον επιστημολογικό υποκειμενισμό τους, έτσι και ο σύγχρονος φιλόσοφος οφείλει να αντιστέκεται στον ενορχηστρωμένο ιδεολογικό αποπροσανατολισμό και στη μεθοδευμένη πλύση εγκέφαλου που επιχειρείται σήμερα κατά κύριο λόγο από τα λεγόμενα media. Όταν κάποιος έφερνε αντίρρηση στο Σωκράτη, ο φιλόσοφος «™pˆ t¾n ØpÒqesin ™panÁgen ¨n p£nta tÕn lÒgon»[24], δηλαδή ξανάπιανε το θέμα από τη θεωρητική του βάση, ώστε να φανεί καθαρά για ποιο πράγμα γινόταν η συζήτηση και από ποιες αφετηριακές παραδοχές είχε ξεκινήσει. Με ανάλογο τρόπο ο σύγχρονος φιλόσοφος, εμμένοντας στις προδιαγραφές που επιβάλλονται από τη λογική πειθαρχία, θα αποκαλύπτει και θα καταγγέλλει τις ύποπτες προθέσεις και την προγραμματισμένη συσκότιση της αλήθειας εκ μέρους εκείνων, οι οποίοι, παρεισάγοντας άσχετα θέματα ή συγκαλύπτοντας τα μεγάλα κάτω από τα μικρά, προσπαθούν κάθε φορά να αποπροσανατολίσουν τη συζήτηση, ώστε να οδηγήσουν σε αδιέξοδο το συνομιλητή τους με σκοπό να συναχθούν πάση θυσία κάποια προαποφασισμένα συμπεράσματα.
3.      Όπως ο Σωκράτης δεν αποφαινόταν ποτέ για κάποιο θέμα πριν αναρωτηθεί κατά περίπτωση «t… kalÒn, t… a„scrÒn, t… d…kaion, t… ¥dikon» κτλ.[25], δηλαδή πριν αναλύσει με το συνομιλητή του την αντίστοιχη έννοια και καταλήξει επαγωγικά στον ορισμό της, έτσι και ο σύγχρονος φιλόσοφος οφείλει να απαιτήσει από τους συχνά στρεψόδικους διαλεκτικούς αντιπάλους του να εγκαταλείψουν το συνθηματολογικό καταγγελτικό λόγο τους και να  αναζητήσουν καλόπιστα την αλήθεια με βάση την ορθή σημασία των λέξεων, την οποία επιβάλλεται να σέβονται και να προσέχουν ως κόρην οφθαλμού και όχι να διαστρέφουν και να  κακοποιούν ανάλογα με το τι τους εξυπηρετεί και τι τους συμφέρει[26]. 
4.      Όπως ο Σωκράτης δήλωνε ότι πρώτη προτεραιότητα για τον ίδιο αποτελούσε η αυτογνωσία και αναρωτιόταν διαρκώς κατά πόσο ήταν ένας άνθρωπος απλός και συμφιλιωμένος με τον εαυτό του, ένας άνθρωπος που φρόντιζε να έχει τον εσωτερικό του κόσμο όμορφο και θεωρούσε πλούσιο μόνο το σοφό[27], έτσι και ο σύγχρονος φιλόσοφος οφείλει να ενδιαφερθεί για την  ηθική του ανάνηψη και την υπαρξιακή του ανάταση, τοποθετώντας σε καινούργια βάση και ιεραρχώντας διαφορετικά τον αξιακό του κώδικα με σκοπό την προσωπική του τελείωση.
5.      Όπως ο Σωκράτης αντιμετώπιζε την εγκατάλειψη του φιλοσοφικού ελέγχου, δηλαδή την παραβίαση της θεϊκής εντολής που είχε σηματοδοτήσει τη στροφή του στην εξέταση των συμπολιτών του[28], ως λιποταξία περισσότερο επαίσχυντη από εκείνη που σημειώνεται στο πεδίο της μάχης[29] και τόνιζε πως ο «¢nexštastoj b…oj oÙ biwtÕj ¢nqrèpJ»[30], έτσι και ο σύγχρονος φιλόσοφος οφείλει να  έχει την αίσθηση και την επίγνωση της αποστολής, που συνίσταται στο να φωτίζει τους συμπολίτες του βοηθώντας τους να αποκτήσουν οξεία συνείδηση των αληθινών προβλημάτων τους και ενθαρρύνοντάς τους να τα αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά. Εννοείται ότι μια τέτοια στάση προϋποθέτει εκ μέρους του φιλοσόφου αρετή, τόλμη και παρρησία, όχι καιροσκοπισμό, συμψηφισμούς και θεοποίηση της καριέρας,
6.      Όπως, τέλος, ο Σωκράτης σταματούσε στο δρόμο ορισμένους συμπολίτες του με το ακόλουθο ερώτημα: «Καλέ μου, άνθρωπέ, δεν ντρέπεσαι εσύ, ο Αθηναίος, ο πολίτης της μεγαλύτερης και της πιο ένδοξης ελληνικής πόλης, να φροντίζεις πώς θα αποκτήσεις όσο γίνεται περισσότερα υλικά αγαθά και την ίδια στιγμή να αδιαφορείς για το πώς η ψυχή σου θα γίνει όσο το δυνατόν καλύτερη;»[31], έτσι και ο σύγχρονος φιλόσοφος οφείλει να μεταδώσει στις οικονομικά υπόδουλες κοινωνίες του σήμερα την ακόλουθη πεποίθηση: η πολυπόθητη αποτίναξη των βαρών από τα χρέη που μας πνίγουν θα βασιστεί αναπόφευκτα  στη συστηματική και ομόθυμη καταγγελία των αόρατων αλλά γνωστών εκείνων διεθνών κέντρων που έχουν περάσει σε όλους μας το βρόχο της οικονομικής ασφυξίας απολαμβάνοντας ταυτόχρονα την ψευδαίσθηση της ισχύος και της αυτοεπιβεβαίωσης. Για να το πετύχει όμως αυτό, πρέπει προηγουμένως να έχει ο ίδιος ο φιλόσοφος συνειδητοποιήσει και να έχει ταυτόχρονα καταστήσει ευρέως αντιληπτό πως αυτή η αποτίναξη και αυτή η καταγγελία –όσο και αν, ως ιδέες, φαντάζουν ουτοπικές στον ερασιτεχνισμό τους– δεν μπορεί παρά να προϋποθέτουν κατ’ αρχήν μια γενικευμένη ηθική εξέγερση, ένα είδος σεισάχθειας λυτρωτικής από την πλεονεξία και τον υλιστικό ευδαιμονισμό και ταυτόχρονα διαφωτιστικής σχετικά με το βαθύτερο νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η πνευματική εμβέλεια της Φιλοσοφίας είναι διαχρονική, αλλά σε ιστορικές περιόδους κρίσιμες, όπως αυτή που διανύουμε σήμερα, η φιλοσοφία ως κορυφαία πνευματική επίδοση αποκτά δραματική επικαιρότητα. Οι περιστάσεις απαιτούν από αυτήν να αποτελέσει κάτι περισσότερο από αναζήτηση και τρόπο ζωής. Περιμένουν από αυτήν να εκδηλωθεί ως δυναμική παρέμβαση στις κοινωνίες που πελαγοδρομούν στη σύγχυση, την ανασφάλεια και την απόγνωση, προκειμένου να τους συμπαρασταθεί στην ιχνηλασία διεξόδων και να τους μεταδώσει την ελπίδα της λύτρωσης. Ήρθε, νομίζω, η ώρα οι περί την Φιλοσοφίαν τυρβαζόμενοι να βγουν από το γυάλινο πύργο των θεωρητικών ενατενίσεών τους, να πάψουν να ομφαλοσκοπούν και να ναρκισσεύονται και ως πνευματικοί ταγοί των συμπολιτών τους να αναλάβουν επιτέλους τις ευθύνες τους[32].

[1] Σε μια συνέντευξή του στο «Βήμα» της 4^ης Αυγούστου 2013 ο Καθηγητής κ. Κωνσταντίνος Βουδούρης είχε εκθέσει τους σκοπούς του Συνεδρίου και τις προσδοκίες από αυτό.
[2] Πλάτ., Θεαίτ.,155d. Αριστοτ. Μετά τα Φυσικά, Α 980 a 21 και 982 b 12-17. Βλέπε σχετικά, Κυριάκου Κατσιμάνη, Φιλοσοφική παιδεία, in «Λόγος και πράξη», δελτίο της ΟΛΜΕ, Αθήνα, 1979, σελ. 67.
 [3] Ευαγγέλου Ρούσσου,  Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, Κοσμολογική περίοδος, in «Φιλοσοφία» ΟΕΔΒ, 1984, σσ. 17-20.
[4] Was ist das – die Philosophie?, γαλλική μτφρ., in «Questions», Gallimard, Paris, 1970, σελ. 20 (η λέξη «λόγος» στα ελληνικά). «H λέξη ‘φιλοσοφία’, παρατηρεί αλλού, (…) μιλάει ελληνικά» (όπ. παρ. σελ. 14). Και αυτό, γιατί «η ‘φιλοσοφία’ είναι ελληνική στο ίδιο της το είναι», με την έννοια ότι είναι από τη φύση της τέτοια, «ώστε συνέλαβε πρώτα πρώτα τον ελληνικό κόσμο και μόνο αυτόν απαιτώντας τον, προκειμένου η ίδια να ξεδιπλωθεί» (όπ. παρ., σελ. 15)..
[5] Για τη φιλοσοφία των Προσωκρατικών, βλέπε, μεταξύ άλλων: G. S Kirk – J. E. Raven – M. Schofield, The Presocratic Philosophers, μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1990, σσ. 561. Κωνσταντίνου Βουδούρη, Προσωκρατική Φιλοσοφία, Εκδόσεις Ιωνία, Αθήνα, 1988, σσ. 222. Δημ. Ανδριόπουλου, Αρχαία Ελληνική Γνωσιοθεωρία, Βιβλιοπωλείο  της  «Εστίας», Αθήνα, 1995³ , σσ.26-113.
[6] Ευαγγέλου Ρούσσου, όπ. παρ.
[7] Imm. Kant, Kritik der reinen Vernunft – Κριτική του Καθαρού Λόγου, Πρόλογος στην Πρώτη Έκδοση, Εισαγωγή–Μετάφραση–Σχόλια Αναστασίου Γιανναρά (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση,1977) σελ.26..
[8]Εκτός των αναφερομένων εδώ (βλ. υποσημ. 2,9,10,11,12,13,18,26), ο αναγνώστης μπορεί να συμβουλευτεί, μεταξύ άλλων, και τα ακόλουθα έργα σχετικά με την έννοια και το περιεχόμενο της Φιλοσοφίας (κατ’ αλφαβητική σειρά): Νίκου Αυγελή, Εισαγωγή στη Φιλοσοφία, Kώδικας, Θεσσαλονίκη 1998. Θεόφιλου Βεΐκου, Προλεγόμενα στη Φιλοσοφία, Θεμέλιο, Αθήνα, 1987³. Θεόφιλου Βορέα,, Εισαγωγή εις την Φιλοσοφίαν, ΟΕΔΒ, Αθήναι, 1972². Κων/νου Βουδούρη, Εισαγωγή στη Φιλοσοφία, Αθήνα, 1984, σσ. 126. Κ.Ι. Δεσποτόπουλου. Φιλοσοφία και διαλεκτική, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Βάνιας,1990. Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Φιλοσοφία και Κοινωνικές Επιστήμες, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1997. Ι.Ν. Θεοδωρακόπουλου, Φιλοσοφία και ζωή, Αθήνα, 1967, σσ. 293-322, 338-350. Χαρ.,Θεοδωρίδη, Εισαγωγή στη Φιλοσοφία, Εκδόσεις του Κήπου, Αθήνα, 1955². Γρηγ. Κωσταρά, Φιλοσοφική προπαιδεία: Εισαγωγική θεώρηση, μεθοδολογική προσέγγιση, ιστορική επισκόπηση, Αθήνα, 1998^5.. Ε. Μουτσόπουλου, Τι είναι η φιλοσοφία, in «Φιλοσοφικοί δρόμοι», 1978, 1, σσ. 3-9. Η. Νικολούδη, Έννοια και χρησιμότητα της Φιλοσοφίας, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα, 1980, σσ. 335. Δημήτρη Ι. Παπαδή, Εισαγωγή στη Φιλοσοφία, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2012. Ε. Παπανούτσου, Γνωσιολογία, Αθήνα, 1954, σσ. 387-400. Ε. Παπανούτσου, Η ηθική συνείδηση και τα προβλή­ματά της, Αθήνα, 1962, σσ. 9-15. Γιάννη Τζαβάρα, Εγχειρίδιο Φιλοσοφίας, Εκπαιδευτήρια Κωστέα-Γείτονα, Αθήνα, 1995. Martin Heidegger, Was ist das – die Philosophie?, γαλλική μτφρ., in «Questions», Gallimard, Paris, 1970, σσ. 11-38. Ted.Ηonderich (ed.), The Oxford Companion to Philosophy. Thomas, Nagel, Θεμελιώδη φιλοσοφικά προβλήματα, μτφρ. Χριστίνας Μιχαλοπούλου – Βεΐκου, Σμίλη, Αθήνα, 1990. J.-Ρ. Sartre, Τι είναι φιλοσοφία (μτφρ. από τα γαλλικά), in «Φιλοσοφικοί δρόμοι», 1977, 2, σσ. 30-35 και 3, σσ. 35-40.
[9] Η θεώρηση της Φιλοσοφίας ως «αναζήτησης» και ως «τρόπου ζωής» είχε ουσιαστικά διατυπωθεί από το 1986 στο άρθρο του Κυριάκου Κατσιμάνη Η ιδιοτυπία της Φιλοσοφίας και η σημασία της διδασκαλίας της στη Μ.Ε., in «Φιλοσοφία, ‘σεμινάριο 6’» της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων, Απρίλης 1986, σσ. 12-18. Εκεί παρουσιάζονταν αναλυτικά οι τρεις εκφάνσεις της Φιλοσοφίας: α) η Φιλοσοφία ως «Γνώση» (δηλαδή ως οικείωση με τους διαφόρους φιλοσόφους και τη διδασκαλία τους), β) η Φιλοσοφία ως «Μέθοδος Έρευνας» και γ) η Φιλοσοφία ως «Στάση ζωής».
[10] Η απαρίθμηση που ακολουθεί σχετικά με τη Φιλοσοφία ως «αναζήτηση» και ως «τρόπο ζωής» αποτελεί περιληπτική απόδοση ενός τμήματος της ανακοίνωσης του Κυριάκου Κατσιμάνη στο 23^ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας, η οποία είχε τον τίτλο: «De la définition de la philosophie à l’ énumération de ses fonctions principales».
 [11] Για το θέμα της αυτογνωσίας βλ. Κυριάκου Κατσιμάνη, Η αυτογνωσία και οι ωδίνες της. Από τον προβληματισμό στο μυστήριο. Ανακοίνωση στο 11^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας με θέμα «Η έννοια του υποκειμένου και οι μετασχηματισμοί της», Πάτρα, Πανεπιστημιούπολη του Ρίου, 17-19 Οκτωβρίου 2008 («Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση», τόμος 29, τεύχος 85, Ιανουάριος 2012, σσ. 3-16).
[12] Βλ. σχετικά  Κυριάκου Κατσιμάνη, Μελέτη θανάτου σε πρόσωπο πρώτο ενικό. Διάλεξη στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας (Απρίλιος 1997), in Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Τόμ. ΜΑ΄ 2009-2010, σσ. 292-325.
[13]Κυριάκου Κατσιμάνη, α) Ο φιλόσοφος ανάμεσα στη στράτευση και τη θεωρητική απραξία, ανακοίνωση στο Δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας (Σεπτέμβριος 1983) in «Η Φιλοσοφία σήμερα», έκδ. της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας, Αθήνα, 1985, σσ.98-103 και β) Μπορεί άραγε η Φιλοσοφία να ‘αλλάξει’ τον κόσμο; in «Φιλοσοφία, ανταγωνιστικότητα και αγαθός βίος», Αθήνα, 2004 -2005, σσ. 81-87.
[14] Vl. Jankélévitch, L’  ironie, Paris, 1936, p.2.
[15] Βλ. Κυριάκου Κατσιμάνη, Σοφιστική, ρητορική και πολιτική στην Αθήνα των κλασικών χρόνων, ανακοίνωση στο 23^ο Διεθνές Σεμινάριο Φιλοσοφίας (Πνύκα, 23/4/2001), in «Ρητορική, Επικοινωνία, Πολιτική και Φιλοσοφία»,  Αθήνα, 2002, σσ. 98-115. 
[16]Tusculanae disputationes, V, 4, 10-11.
[17] Système de politique positive, Georges Crès & C^ie, Paris, 1912, t. III, p. 342.
[18]Το θέμα της Φιλοσοφίας της Επιστήμης χωρίς Φιλοσοφία είναι ένα από τα σημεία, στα οποία είχε επικεντρωθεί η ανακοίνωση του Κυριάκου Κατσιμάνη με τίτλο Φιλοσοφία της Επιστήμης ή Φιλοσοφία και Επιστήμη;- Αλληλεπίδραση, υπαγωγή και οριοθέτηση, in «Φιλοσοφία των Επιστημών»,10^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη, Μάιος 2006, τ.1, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, 2008, σσ. 227-236
 [19]Ιω. Μαλάλα, Χρονογραφία,, 451, 17-19.
[20] Το όλο θέμα εκτίθεται αναλυτικά στο άρθρο του Κυριάκου Κατσιμάνη Η συμβολή του Σωκράτη στην ανάπτυξη της λογικής. (Οι «επακτικοί λόγοι» και το «ορίζεσθαι καθόλου»). Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου «Ο Σωκράτης σήμερα», Αθήνα, 2003, σσ. 167-178.
[21]Για το βίο και την πολιτική φιλοσοφία του Σωκράτη βλέπε  Κυριάκου Κατσιμάνη, Πρακτική φιλοσοφία και πολιτικό ήθος του Σωκράτη, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα, 1981, σσ. 246.
[22] «…æj ™gë oÙ nàn prîton ¢ll¦ kaˆ ¢eˆ toioàtoj oŒoj tîn ™mîn mhdenˆ ¥llJ pe…qesqai À tù lÒgJ Öj ¥n moi logizomšnJ bšltistoj fa…nhtai», Πλάτ. Κρίτων,46 b.
 [23]Vl. Jankélévitch, Συζήτηση  («Le Monde», 13/6/1978).
[24]Ξενοφώντος Απομνημ., IV, 6, 13 κ. εξ.
[25]Όπ. παρ., I, 1,16
[26]Αναλυτικότερα το θέμα εκτίθεται στο άρθρο του Κυριάκου Κατσιμάνη Ο φιλόσοφος στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, in «Φιλοσοφίας Αγώνισμα, Μελέτες προς τιμήν  του Καθηγητού Κωνσταντίνου Βουδούρη», Αθήνα, 2004, σσ. 217-230.
[27]Πλάτ. Φαίδρος, 229 a και 279 bc.
[28]Βλέπε σχετικά, Κυριάκου Κατσιμάνη α) Messages delphiques et socratisme, «Φιλοσοφία», Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών, 4, 1974, σσ. 155-167  και β) Το «γνώθι σαυτόν» και ο πλατωνικός Αριστοτέλης,  «Φιλοσοφία», Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών, 7, 1977, σσ. 291-304.
[29]Πλάτ. Απολ. Σωκρ.28 d – 29 α
[30]Πλάτ. Όπ. παρ., 38 a 5-6
[31] «’W ¥riste ¢ndrîn, ‘Aqhna‹oj ên, pÒlewj tÁj meg…sthj kaˆ eÙdokimwt£thj e„j sof…an kaˆ „scÚn, crhm£twn mn oÙk a„scÚnV ™pimeloÚmenoj Ópwj soi œstai æj ple‹sta, kaˆ dÒxhj kaˆ timÁj, fron»sewj d kaˆ ¢lhqe…aj kaˆ tÁj yucÁj Ópwj æj belt…sth œstai oÙk ™pimelÍ oÙd front…zeij;» (Πλάτ. Απολ. Σωκρ. 29 de ),
[32] Συναφές προς τις απόψεις αυτές είναι και το περιεχόμενο του ακόλουθου άρθρου:: Κυριάκου Κατσιμάνη, Μπορεί άραγε η Φιλοσοφία να ‘αλλάξει’ τον κόσμο; in «Φιλοσοφία, ανταγωνιστικότητα και αγαθός βίος», Αθήνα, 2004 -2005, σσ. 81-87.
link

Βασιλείς, πρίγκιπες και καρδινάλιοι, που ηγεμόνευαν σε κράτη, περιοχές και πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης κατά τους χρόνους της Αναγέννησης, στην προσπάθειά τους να διατηρήσουν ή και να επεκτείνουν την εξουσία τους στο ασταθές και διαρκώς μεταβαλλόμενο πολιτικό περιβάλλον της εποχής κατέφευγαν στην αστρολογία και στους αστρολόγους πριν πάρουν τις αποφάσεις τους για σημαντικά ζητήματα ή για να σχεδιάσουν τις μελλοντικές τους πολιτικές κινήσεις. Τα ωροσκόπια, εποχικά ή ετήσια, κατέκτησαν έτσι τη θέση πολιτικών σχεδίων και οι προβλέψεις των αστρολόγων για την έκβαση γεγονότων, τη δημιουργία ευκαιριών, τη γεωργική παραγωγή, τις καιρικές συνθήκες, αλλά και την υγεία και το μέλλον των ηγεμόνων έπαιζαν καίριο ρόλο άλλοτε στη λήψη και άλλοτε στην αιτιολόγηση των αποφάσεων των ηγεμόνων. Η κήρυξη πολέμων, η σύναψη συνθηκών, οι εμπορικές συμφωνίες, η ανάθεση καθηκόντων στο σύστημα εξουσίας, αλλά ακόμα και οι γάμοι, τα ταξίδια και οι διαδοχές των ηγεμόνων βασίζονταν στις προγνώσεις των αστρολόγων.

Στην αρχή κάθε χρόνου, οι αστρολόγοι των ηγεμόνων, αλλά και οι καθηγητές αστρονομίας του πρώτου ευρωπαϊκού πανεπιστημίου της Μπολόνια συνέτασσαν το ετήσιο ωροσκόπιο με τα προβλεπόμενες σημαντικές εξελίξεις της νέας χρονιάς και τις ευνοϊκές ή μη ημέρες για τις αποφάσεις και τις πράξεις των κοσμικών και εκκλησιαστικών ηγεμόνων ονομαστικά, αλλά και των απλών ανθρώπων ανωνύμως, σύμφωνα με τον αστερισμό στον οποίο βρισκόταν ο ήλιος κατά τη γέννησή τους, κοινώς το ζώδιό τους. Μέσα από ένα πολύπλοκο σύστημα αντιστοιχήσεων οι αστρολόγοι συσχέτιζαν τις θέσεις και τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων και ιδίως των πλανητών με τα προσωπικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων και τα κοινωνικά φαινόμενα της εποχής και «προέβλεπαν», με αρκετή ασάφεια στις διατυπώσεις τους, τα επερχόμενα γεγονότα. Μέχρι που τα ωροσκόπια από όργανα λήψης αποφάσεων μετατράπηκαν σε μέσα χειρισμού των λαϊκών αντιδράσεων ή όργανα προπαγάνδας του ηγεμόνων, οπότε και ο Πάπας Ουρβανός Η' το 1630 απαγόρευσε τη δημοσιοποίηση ωροσκοπίων για να αποθαρρύνει «προγνώσεις επερχόμενων πολέμων, επαναστάσεων ή θανάτων ηγεμόνων, οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν λαϊκές εξεγέρσεις», όπως διευκρινίζει στο διάταγμά του.

Στην εποχή μας, τη θέση των ωροσκοπίων και της ανορθολογικής βάσης των προγνώσεών τους έχουν καταλάβει οι δημοσκοπήσεις και οι ορθολογικά τεκμηριωμένες εκτιμήσεις τους και τους αστρολόγους διαδέχτηκαν οι δημοσκόποι. Απλώς, τη θέση και τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων αντικατέστησαν η «κοινή γνώμη» και οι μεταβολές της, όπως καταγράφονται και προβλέπονται από τις δημοσκοπήσεις. Με τη σημείωση ότι και οι ορθολογικά θεμελιωμένες δημοσκοπήσεις αξιοποιούν συσχετίσεις βασισμένες σε πολλαπλές υποθέσεις και παραδοχές, πολλές από τις οποίες είναι απολύτως αυθαίρετες. Οπότε τον καίριο ρόλο στη λήψη και στην αιτιολόγηση των αποφάσεων των ηγεμόνων, τον οποίο αιώνες πριν είχαν τα ωροσκόπια, έχουν αναλάβει σήμερα οι δημοσκοπήσεις. Οι δημοσκοπήσεις, λοιπόν, ως σύγχρονα ωροσκόπια, μελετώντας τις προθέσεις των πολιτών και όχι τις κινήσεις των άστρων, προβλέπουν για τη χρονιά που έρχεται αποστράτευση του Σαμαρά και της κυβέρνησής του από τα ειλημμένα τους καθήκοντα και επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ. Οπότε «Καλή Χρονιά για όλους», όχι μόνο ως ευχή, αλλά και ως πρόγνωση.
 link

Όσοι γεννιούνται το χειμώνα είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν σχιζοφρένεια

Μερικές από τις παθήσεις που έχουν συσχετισθεί με την εποχή της γέννησης. (Πληροφορίες από την Current Biology)
Πολλοί γιατροί παίρνουν στα σοβαρά την αστρολογία - και η εποχή γέννησης έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο για μια σειρά από σοβαρές ασθένειες. Μπορεί η σύγχρονη ιατρική πραγματικά να μάθει από τα αστέρια;
Η ημέρα γέννησης είναι ένα αναπόφευκτο γεγονός, ένας μικρός αριθμός που θα σας ακολουθεί παντού. Σκεφτείτε πόσο συχνά γράφετε ή λέτε αυτούς τους οκτώ αριθμούς: είναι μια επιβεβαίωση της ταυτότητάς σας, τώρα και για πάντα. Η αμεταβλητότητα της γέννησης ενός ατόμου μπορεί να είναι ο λόγος που τόσοι έχουν ασχοληθεί με την αστρολογία.
Η αστρολογία στηρίζεται στα γενέθλιά σας, δίνοντας μια έννοια σε μία χρονική περίοδο 24 ωρών, από την οποία δεν έχετε καμία λειτουργική μνήμη. Μας βοηθάει στο να κατανοήσουμε τον κόσμο μέσα από ένα σύστημα σχέσεων μεταξύ των αστρολογικών φαινομένων και της ανθρώπινης εμπειρίας. Σήμερα, παίρνει μία πιο δημοφιλής μορφή - το ωροσκόπιο, εντοπίζεται κυρίως σε ποπ κουλτούρας περιοδικά και ιστοσελίδες, και συχνά επικεντρώνετε σε προβλέψεις για το μέλλον του αναγνώστη στον χώρο της αγάπης και του χρήματος
Αλλά η αστρολογία ήταν κάποτε ένα εντελώς ακαδημαϊκό και επιστημονικό πεδίο. Ο Ιπποκράτης, του οποίου το ομώνυμο όρκο, μέχρι και σήμερα, εξακολουθεί να παίρνετε από όλους όσους εισέρχονται στον τομέα τις ιατρικής, έχει αποδοθεί με το ρητό “Ένας γιατρός χωρίς τη γνώση της αστρολογίας δεν έχει το δικαίωμα να αποκαλεί τον εαυτό του ένα γιατρό."
Όπως αποδεικνύεται όμως η εποχή της γέννησης σας, φαίνεται να έχει μια ισχυρή επιρροή στο μέλλον σας. Ανάλογα με το αν έχετε γεννηθεί την άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο ή το χειμώνα, θα μπορούσατε να έχετε ένα υψηλότερο ή χαμηλότερο κίνδυνο για: σχιζοφρένεια, σκλήρυνση κατά πλάκας, διαταραχές του ύπνου, διαβήτης τύπου 1, διπολική διαταραχή, και αλλεργίες, μεταξύ άλλων. Η εποχή της γέννησής σας φαίνεται επίσης να επηρεάζει το πόσο καιρό θα ζήσετε.
Σε μεμονωμένες μελέτες που έχουν γίνει, τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι από μη φυσιολογικές ή τυχαίες και διάσπαρτες ομάδες. Αλλά συγκεντρώνοντας τες όλες μαζί, προκύπτει ένα μοτίβο, θέτοντας το ερώτημα: Υπάρχει κάποια επιστήμη πίσω από την φράση «Τι ζώδιο είσαι;"
Πολλοί σύγχρονοι επιστήμονες είναι απρόθυμοι να παραδεχτούν το οτιδήποτε παρόμοιο με την αστρολογία. «Φαίνεται παράλογο ότι ο μήνας που γεννιέσαι μπορεί να επηρεάσει τις μελλοντικές ευκαιρίες στη ζωή σου», γράφουν οι νευροεπιστήμονες Russell G. Foster και Till Roenneberg σε μια μελέτη του 2008.
Το πρόβλημα μπορεί να είναι ότι δεν υπάρχει σαφής μηχανισμός για τα παρατηρούμενα φαινόμενα. Θεωρίες κυμαίνονται από τα επίπεδα της βιταμίνης D κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σε εποχιακές εκθέσεις σε ιούς και βακτήρια.
Είναι γνωστό το ότι υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ της ημερομηνίας γέννησης και κάποιον παθήσεων, απλά κανείς δεν ξέρει το γιατί. Πριν από λίγα χρόνια όμως, μια ομάδα ερευνητών ανακάλυψε ίσως την πιο ενδιαφέρον λύση μέχρι σήμερα - μια που, θεωρητικά, πρέπει να ικανοποιεί υποστηρικτές της επιστημονικής μεθόδου και τους αστρολόγους.
Μέχρι τώρα είναι ήταν γνωστό ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ένα εσωτερικό βιολογικό, που ρυθμίζει τον ύπνο μας/κύκλο αφύπνισης. Αλλά αυτό το ρολόι κάνει πολύ περισσότερα. Είναι κεντρική η σημασία του σε όλες τις λειτουργίες της ζωής. Κυτταρική ανάπτυξη, ο θάνατος και η αναπαραγωγή, λειτουργία των ιστών του πεπτικού συστήματος, οι πνεύμονες, η καρδιά και το συκώτι, κοινωνική συμπεριφορά - όλα ελέγχονται από το βιολογικό σας ρολόι.
Αν το ρολόι είναι σταθερό, όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχει σημασία πόσο τέλεια διαμορφωμένο γενετικά είναι το ρολόι σας, αφού θα πρέπει να αντιμετωπίσετε τον έξω κόσμο, όπου μια πληθώρα περιβαλλοντικών παραγόντων μπορούν μόνιμα (και ενδεχομένως αρνητικά) να μεταβάλλουν το πόσο καλά λειτουργεί. Αυτό είναι το σημείο στο οποίο η εποχή της γέννησης σας έρχεται στο παιχνίδι.
Η αστάθεια του μυαλού που άρχισε να διαμορφώνετε κατά τους χειμερινούς μήνες δεν είναι μια νέα έννοια. Με τα χρόνια, πολλές μελέτες έχουν δείξει κάποια συσχέτιση μεταξύ διαφόρων ασθενειών και διαταραχών και εποχών γέννησης, αλλά μία ομαδοποίηση ξεχωρίζει. Η συγκεκριμένη συσχέτιση βρέθηκε από το 1929, και πάνω από 200 μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τα αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης μιας μεγάλης μελέτης το 2003 που αντιστοιχεί σε περισσότερες από 86 εκατομμύρια γεννήσεις από 27 διαφορετικά μέρη του κόσμου. Καταλήγοντας, αν έχετε γεννηθεί το χειμώνα, είστε σε υψηλότερο κίνδυνο για σχιζοφρένεια από αυτούς που γεννήθηκαν στους ηλιόλουστους μήνες.