
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Επιστήμη. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Η συγχρονικότητα, σύμφωνα με τον Jung, είναι μια ακαυστική (μη αιτιώδης) σύνδεση μεταξύ δύο ή περισσότερων γεγονότων. Δεν πρόκειται για μια απλή σύμπτωση, αλλά για μια νοηματική σύμπτωση που έχει ιδιαίτερη σημασία για το άτομο που τη βιώνει.
Βασικές
Αρχές της Συγχρονικότητας
- Αιτιότητα vs. Συγχρονικότητα: Η επιστήμη βασίζεται στην αιτιότητα (cause-and-effect), όπου ένα γεγονός Α προκαλεί το γεγονός Β. Η συγχρονικότητα, αντίθετα, δεν ακολουθεί αυτή τη λογική. Δύο γεγονότα, ένα ψυχικό και ένα φυσικό, συμβαίνουν ταυτόχρονα και συνδέονται νοηματικά, χωρίς το ένα να προκαλεί το άλλο.
- Το «Αρχέτυπο» ως Συνδετικός
Κρίκος: Ο
Jung πίστευε ότι η συγχρονικότητα συνδέεται με τα αρχέτυπα - συλλογικές,
ασυνείδητες δομές που είναι κοινές σε όλους τους ανθρώπους. Ένα αρχέτυπο
μπορεί να «ενεργοποιηθεί» στην ψυχή ενός ατόμου, και ταυτόχρονα να
εκδηλωθεί ένα αντίστοιχο εξωτερικό γεγονός. Για παράδειγμα, ένα άτομο
σκέφτεται έντονα ένα φίλο του που έχει να δει χρόνια, και αμέσως μετά τον
συναντά τυχαία στον δρόμο. Η σύμπτωση αυτή δεν είναι τυχαία· έχει νόημα.
- Η Σημασία της Υποκειμενικής
Εμπειρίας: Ο
Jung έδινε έμφαση στη σημασία που αποδίδει το άτομο στο γεγονός. Για να
χαρακτηριστεί κάτι ως συγχρονικότητα, πρέπει να έχει ιδιαίτερη,
προσωπική σημασία για τον παρατηρητή. Αυτό την κάνει διαφορετική
από μια απλή στατιστική πιθανότητα.
Νευροεπιστήμη και Νευρική Συγχρονικότητα
Η νευρική
συγχρονικότητα είναι ένας βασικός μηχανισμός του εγκεφάλου για την
επεξεργασία πληροφοριών. Ουσιαστικά, όταν ομάδες νευρώνων πυροδοτούνται (εκπέμπουν
σήματα) στον ίδιο ρυθμό, επιτυγχάνουν συντονισμό. Αυτός ο
συντονισμός είναι κρίσιμος για τη σύνδεση διαφορετικών αισθητηριακών εισροών σε
μια ενιαία αντίληψη. Για παράδειγμα, όταν βλέπετε και ακούτε έναν άνθρωπο να
μιλάει, ο εγκέφαλός σας συντονίζει τα σήματα από την όραση και την ακοή για να
δημιουργήσει την ενιαία εμπειρία της ομιλίας. Αυτό συμβαίνει μέσω της συγχρονισμένης
ταλάντωσης των νευρώνων, κυρίως στη ζώνη γάμμα, η οποία
θεωρείται ότι είναι το κλειδί για τη σύνδεση των εγκεφαλικών δικτύων (binding
problem).
Φυσική και Κβαντική Εμπλοκή
Η κβαντική
εμπλοκή είναι ένα από τα πιο παράξενα φαινόμενα της φυσικής. Δύο
σωματίδια δημιουργούν ένα ενιαίο σύστημα, και η κατάσταση του ενός επηρεάζει
ακαριαία την κατάσταση του άλλου, ανεξάρτητα από την απόσταση. Αυτό το
φαινόμενο, που ο Αϊνστάιν αποκάλεσε «τρομακτική δράση εξ αποστάσεως», έρχεται
σε αντίθεση με την κλασική φυσική.
Η συνεργασία
του Jung με τον φυσικό Wolfgang Pauli βασίστηκε ακριβώς σε
αυτόν τον παραλληλισμό. Ενώ η κλασική επιστήμη εξηγεί τον κόσμο μέσω της
αιτιότητας, η κβαντική μηχανική και η συγχρονικότητα δείχνουν ότι ίσως
υπάρχουν μη-αιτιώδεις, νοηματικές συνδέσεις στον κόσμο. Για
τον Pauli, η συγχρονικότητα θα μπορούσε να είναι μια εκδήλωση στον μακροσκοπικό
κόσμο των ίδιων αρχών που διέπουν την κβαντική πραγματικότητα, όπου η ύλη και η
ψυχή δεν είναι πλήρως διαχωρισμένες.
Η κατανόηση
αυτής της σχέσης μπορεί να βοηθήσει σε θεραπείες για νευροεκφυλιστικές
ασθένειες, χρησιμοποιώντας φράκταλ ερεθίσματα για ενίσχυση της εγκεφαλικής
πλαστικότητας. Το ενδιαφέρον για την εφαρμογή φράκταλ ερεθισμάτων σε
θεραπείες για νευροεκφυλιστικές ασθένειες βασίζεται στην ιδέα
ότι ο εγκέφαλος έχει μια εγγενή φράκταλ δομή και δυναμική. Η έρευνα δείχνει ότι
η απώλεια αυτής της φράκταλ πολυπλοκότητας μπορεί να συνδέεται με τη γήρανση
και διάφορες παθολογικές καταστάσεις.
Φράκταλ Ερεθίσματα και Εγκεφαλική Πλαστικότητα
Η εγκεφαλική
πλαστικότητα (brain plasticity) είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να
αναδιοργανώνει τη δομή και τις λειτουργίες του, δημιουργώντας νέες συνδέσεις ή
αναδιαμορφώνοντας υπάρχουσες, ως απάντηση σε αλλαγές, τραυματισμούς ή μάθηση. Η
χρήση φράκταλ ερεθισμάτων, όπως φως, ήχοι ή εικόνες με φράκταλ μοτίβα, στοχεύει
να εκμεταλλευτεί αυτή την πλαστικότητα.
Η υπόθεση
είναι ότι η έκθεση σε τέτοια ερεθίσματα μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση
της νευρικής πολυπλοκότητας και να ενεργοποιήσει τους μηχανισμούς της
πλαστικότητας που έχουν εξασθενήσει λόγω της νόσου ή της γήρανσης. Για
παράδειγμα, η φωτοθεραπεία με φράκταλ σήματα έχει διερευνηθεί
ως μια μη φαρμακολογική προσέγγιση για την ενίσχυση της νευροπροστασίας σε
παθήσεις όπως το γλαύκωμα και η νευροπάθεια του οπτικού νεύρου.
Προς το
παρόν, η έρευνα σε αυτόν τον τομέα βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και
παραμένει σε μεγάλο βαθμό θεωρητική. Παρόλο που μελέτες έχουν
εντοπίσει ότι η φράκταλ διάσταση (ένα μέτρο της πολυπλοκότητας της δομής) του
εγκεφάλου μειώνεται σε ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ και το Πάρκινσον, δεν
υπάρχουν ακόμη άμεσες και εκτεταμένες πειραματικές αποδείξεις ότι η θεραπεία με
φράκταλ ερεθίσματα είναι αποτελεσματική.
Οι ερευνητές
συνεχίζουν να εξερευνούν αυτές τις υποθέσεις, αλλά χρειάζονται
περισσότερα πειράματα και κλινικές δοκιμές για να επιβεβαιωθεί
η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια τέτοιων θεραπειών. Ωστόσο, η ιδέα ότι η
έκθεση σε φυσικά, πολύπλοκα μοτίβα μπορεί να ωφελήσει την υγεία του εγκεφάλου
είναι συναρπαστική και αποτελεί έναν πολλά υποσχόμενο τομέα για το μέλλον της
νευρολογίας. Δείτε σχετικές μελέτες σε ιστότοπους όπως το PubMed
(https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/) για ενημέρωση.
Ιστορικό Πλαίσιο και Ορισμός
Ο Carl
Jung εισήγαγε τη συγχρονικότητα ως μια ακαυστική
συνδετική αρχή. Αυτό σημαίνει ότι πρόκειται για μια νοηματική
σύμπτωση μεταξύ ενός εσωτερικού ψυχικού γεγονότος (π.χ., μια σκέψη ή
ένα όνειρο) και ενός εξωτερικού φυσικού γεγονότος, χωρίς το ένα να προκαλεί το
άλλο. Ο Jung τη διέκρινε ρητά από την απλή τυχαιότητα, δίνοντας έμφαση
στο νόημα που έχει για το άτομο που τη βιώνει.
Ο Jung
συνεργάστηκε με τον φυσικό Wolfgang Pauli, καθώς και οι δύο
αναζητούσαν ένα ενοποιημένο πλαίσιο που θα μπορούσε να εξηγήσει τόσο τον ψυχικό
όσο και τον φυσικό κόσμο. Είδαν παραλληλισμούς μεταξύ της συγχρονικότητας και
της κβαντικής εμπλοκής, όπου σωματίδια επηρεάζονται ακαριαία μεταξύ
τους, ανεξάρτητα από την απόσταση. Αυτό τους οδήγησε στην υπόθεση ότι η
συγχρονικότητα ίσως να είναι μια εκδήλωση στον μακροσκοπικό κόσμο των ίδιων μη
αιτιωδών αρχών που ισχύουν στον κβαντικό κόσμο.
Νευροεπιστημονική Προοπτική
Στον τομέα
της νευροεπιστήμης, η νευρική συγχρονικότητα αναφέρεται στον
συντονισμό των νευρικών ταλαντώσεων (εγκεφαλικά κύματα), που είναι απαραίτητος
για την ενοποίηση της πληροφορίας στον εγκέφαλο. Για παράδειγμα, οι νευρώνες σε
διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου μπορεί να ταλαντώνονται ταυτόχρονα
στη ζώνη γάμμα (περίπου 40 Hz), επιτρέποντας στον εγκέφαλο να
συνδυάζει αισθητηριακές πληροφορίες (π.χ., όραση και ήχο) σε μια ενιαία,
συνεκτική εμπειρία.
Είναι
κρίσιμο να τονιστεί η διαφορά: η νευρική συγχρονικότητα είναι μια αιτιώδης διαδικασία,
που προκαλείται από περιβαλλοντικά ερεθίσματα, ενώ η συγχρονικότητα του Jung
είναι ακαυστική και βασίζεται στο νόημα. Ωστόσο, η
νευροεπιστήμη μελετά πώς ο εγκέφαλος προβλέπει και "αντηχεί" σε
μοτίβα του περιβάλλοντος, μια διαδικασία γνωστή ως ενσωματωμένη γνώση (embodied
cognition).
Η Θεωρία της Φράκταλ Γεωμετρίας και Αντήχησης
Ο όρος φράκταλ (fractal)
περιγράφει πολύπλοκα γεωμετρικά μοτίβα που έχουν την ιδιότητα της αυτο-ομοιότητας σε
διαφορετικές κλίμακες. Αυτά τα μοτίβα είναι πανταχού παρόντα στη φύση, από τις
ακτογραμμές μέχρι τους νευρώνες. Στον εγκέφαλο, η φλοιώδης πτύχωση (gyrification)
δείχνει φράκταλ χαρακτηριστικά, βελτιστοποιώντας την επεξεργασία πληροφοριών.
Ο εκθέτης Hurst είναι ένα μαθηματικό εργαλείο που
χρησιμοποιείται για να μετρήσει αυτή την αυτο-ομοιότητα στα εγκεφαλικά σήματα
(π.χ., στο ΗΕΓ).
Η θεωρία
της φράκταλ αντήχησης[1] (fractal resonance) επεκτείνει την ιδέα
των φράκταλ σε δυναμικές αλληλεπιδράσεις. Υποστηρίζει ότι ο εγκέφαλος, με την
φράκταλ δομή του, μπορεί να συντονίζεται αρμονικά με φράκταλ
μοτίβα του περιβάλλοντος, όπως οι ρυθμοί του αστικού θορύβου ή των φυσικών
φαινομένων. Σύμφωνα με αυτή την υπόθεση, αυτός ο συντονισμός θα μπορούσε να
αποτελέσει τη βάση για τις ακαυστικές συνδέσεις της
συγχρονικότητας του Jung, γεφυρώνοντας την εσωτερική μας κατάσταση με τον
εξωτερικό κόσμο. Ωστόσο, αυτή η σύνδεση παραμένει θεωρητική και δεν έχει ακόμη
αποδειχθεί εμπειρικά.
Η Θεωρία του Εγκεφάλου ως Φράκταλ Κεραία
Η πρώτη
θεωρία, η Υπόθεση Ενιαίου Πεδίου Πληροφορίας (UIFH), προτείνει μια
ριζοσπαστική ιδέα: ότι το σύμπαν δεν είναι απλά ένα κενό διάστημα, αλλά ένα
ενιαίο, φράκταλ πεδίο που περιέχει όλες τις πιθανές
πληροφορίες. Ο εγκέφαλος δεν είναι μόνο ένας επεξεργαστής πληροφοριών, αλλά
μια φράκταλ κεραία που συντονίζεται με αυτό το πεδίο.
- Τι σημαίνει αυτό; Σύμφωνα με αυτή την
υπόθεση, η μνήμη και η αντίληψη δεν αποθηκεύονται αποκλειστικά στον
εγκέφαλο, αλλά αποκτώνται μέσω αντήχησης και πρόσβασης σε αυτό το
παγκόσμιο πεδίο. Οι συγχρονικότητες εξηγούνται ως
στιγμιαίες «ευθυγραμμίσεις» ή «αγκυρώσεις» σε αυτό το πεδίο, που οδηγούν
σε εμπειρίες όπως το déjà vu (η αίσθηση ότι έχεις ζήσει
κάτι ξανά) ή διαισθητικές ενοράσεις. Η θεωρία προβλέπει ακόμα και
συγκεκριμένες μετρήσεις, όπως μετατοπίσεις στο ΗΕΓ (EEG) στα
5100 Hz, οι οποίες θα μπορούσαν να ανιχνεύσουν μια τέτοια γνωστική
σύνδεση.
Η Οντολογία της Φράκταλ Αντήχησης
Το δεύτερο
μοντέλο, η Οντολογία Φράκταλ Αντήχησης, είναι ακόμα πιο φιλόδοξο.
Προτείνει την ύπαρξη ενός «Αχρονικού Πεδίου Φ» (Timeless Field Φ) που
βρίσκεται πέρα από τον χώρο και τον χρόνο και ενοποιεί την κβαντική μηχανική
και τη συνείδηση.
- Πώς λειτουργεί; Η συγχρονικότητα, σε αυτό
το πλαίσιο, δεν είναι απλά μια τυχαία σύμπτωση, αλλά μια μη-τοπική
συσχέτιση που συμβαίνει μέσα σε αυτό το πεδίο. Οι συναρτήσεις
αντήχησης που περιγράφονται στο κείμενο (π.χ., Rf(α,x))
κορυφώνονται σε γεωμετρικούς λόγους όπως η χρυσή τομή (1.618),
υποδεικνύοντας ότι η μεταφορά πληροφοριών συμβαίνει στιγμιαία και
αρμονικά. Αυτό το μοντέλο χρησιμοποιεί τη φράκταλ αντήχηση για να εξηγήσει
πώς τα νευρικά μοτίβα του εγκεφάλου συντονίζονται με περιβαλλοντικά
φράκταλ, λύνοντας θεωρητικά ακόμα και το πρόβλημα της κβαντικής
μέτρησης (Quantum Measurement Problem), όπου η κβαντική κατάσταση
ενός σωματιδίου καταρρέει σε μια συγκεκριμένη τιμή κατά τη μέτρηση.
Η Κριτική των Θεωριών
Παρά την
κομψότητα αυτών των θεωριών, είναι κρίσιμο να τονιστούν οι περιορισμοί τους.
Όπως σωστά επισημαίνεται στο κείμενο, λείπουν οι άμεσες εμπειρικές
αποδείξεις.
- Θεωρητικές Εξισώσεις, όχι
Πειραματικά Δεδομένα: Οι εξισώσεις και οι συναρτήσεις που
αναφέρονται (π.χ., οι συναρτήσεις συσχέτισης C(x,y) δείχνουν
θεωρητική συνοχή, αλλά παραμένουν μαθηματικές αφαιρέσεις. Δεν
έχουν ακόμη δοκιμαστεί σε ελεγχόμενα πειραματικά περιβάλλοντα.
- Η Ανάγκη για Πειραματική
Επικύρωση: Οι
ιδέες αυτές δεν έχουν ακόμη «γεφυρωθεί» με πραγματικά, μετρήσιμα δεδομένα
που θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν ή να διαψεύσουν την ύπαρξη αυτών των
πεδίων ή του φράκταλ συντονισμού ως εξήγηση για τη συγχρονικότητα.
Πειράματα, όπως η χρήση ΗΕΓ/fMRI κατά τη διάρκεια
«συμπτωτικών» γεγονότων, έχουν προταθεί αλλά δεν έχουν φέρει οριστικά
αποτελέσματα.
Εμπειρική Έρευνα και Κενά
Στοιχεία
Παρά το
θεωρητικό ενδιαφέρον, η εμπειρική έρευνα για τη συγχρονικότητα είναι αδύναμη
και κυρίως ψυχολογική παρά νευροεπιστημονική. Μια επικυρωμένη Κλίμακα
Ευαισθησίας Συγχρονικότητας και Ανίχνευσης Σημασίας (REM) μετρά
την ευαισθησία σε συμπτώσεις, συνδέοντάς την με ενσυνειδητότητα και μειωμένο
άγχος, αλλά δεν βρίσκει νευρικούς συσχετισμούς πέρα από γενικά δίκτυα προσοχής.
Η νευροαπεικόνιση δείχνει ότι οι εμπειρίες συγχρονικότητας ενεργοποιούν δίκτυα
προεπιλεγμένης κατάστασης και σημαντικότητας, παρόμοια με δέος ή ενόραση, με
αλλοιωμένη νευρική συγχρονικότητα σε κοινωνικά πλαίσια αλλά αυτό ερμηνεύεται ως
συναισθηματική επεξεργασία, όχι φράκταλ μηχανισμοί.
Η φράκταλ
νευροεπιστήμη παράγει πιο συγκεκριμένα δεδομένα: η εγκεφαλική δραστηριότητα
κατά την ανάπαυση ή εργασίες εμφανίζει πολυφράκταλ φάσματα, με υγιή γνώση να
δείχνει ισορροπημένη κλιμάκωση (α ≈ 0.5-1.0), διαταραγμένη σε
διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια. Περιβαλλοντικά φράκταλ, όπως φυσικές σκηνές,
ενισχύουν την προσοχή μέσω αντήχης-όμοιων επιδράσεων σε κύματα alpha, αλλά οι
μελέτες σταματούν πριν συνδέσουν αυτό με τη συγχρονικότητα του Jung. Οι
σύνδεσμοι κβαντικής-Jung εμφανίζονται σε άρθρα που συγκρίνουν αρχέτυπα με
κυματοσυναρτήσεις, αλλά αυτά είναι οντολογικές συζητήσεις, όχι δοκιμασμένες στο
εργαστήριο.
Καμία μελέτη
δεν δοκιμάζει άμεσα τη "φράκταλ αντήχηση" για συγχρονικότητα.
Προτεινόμενα πειράματα περιλαμβάνουν EEG/fMRI κατά τη διάρκεια προκληθεισών
συμπτώσεων (π.χ. μέσω πρωτοκόλλων I Ching) για ανίχνευση ανωμαλιών
αντήχησης, αλλά τα αποτελέσματα είναι ανεκδοτολογικά ή προβλεπόμενα (π.χ. μέχρι
το 2030). Η προσωπική αφήγηση ενός νευροεπιστήμονα για την αποδοχή θεμελιωδών
γεγονότων υπογραμμίζει φιλοσοφικές μετατοπίσεις αλλά λείπει από δεδομένα.
Συνολικά, τα στοιχεία κλίνουν προς τη συγχρονικότητα ως γνωστική προκατάληψη ή
στατιστικό τεχνούργημα, με φράκταλ ιδέες να προσθέτουν κομψότητα αλλά χωρίς
απόδειξη.
Προκλήσεις
και τις Μελλοντικές Κατευθύνσεις
Οι κριτικοί
υποστηρίζουν ότι αυτές οι θεωρίες συνορεύουν με ψευδοεπιστήμη, συγχέοντας
μεταφορά (φράκταλ μοτίβα) με μηχανισμό (αντήχηση που προκαλεί ένα σταθερο
πλαίσιο). Εκδόσεις όπως το *ScienceDirect* συζητούν τη συγχρονικότητα σε
θεραπευτικά πλαίσια, τονίζοντας το ρόλο της στην κατασκευή έννοιών χωρίς
φυσικές αξιώσεις. Ισορροπημένες απόψεις αναγνωρίζουν πολιτισμικές
προκαταλήψεις. Η δυτική επιστήμη ευνοεί την αιτιότητα, ενώ ανατολικές
φιλοσοφίες (π.χ. Ταοϊσμός) αγκαλιάζουν φυσικά τη συγχρονικότητα.
Μελλοντική
έρευνα θα μπορούσε να ενσωματώσει φράκταλ ανάλυση EEG με VR-προσομοιωμένα
περιβάλλοντα για εξερεύνηση της επίδρασης στα "τυχαία" γεγονότα, ή να
χρησιμοποιήσει AI για μοντελοποίηση αλληλεπιδράσεων εγκεφάλου-πεδίου.
Διεπιστημονικές συνεργασίες, όπως του Jung-Pauli, μπορεί να αποδώσουν
καινοτομες έρευνες, αλλά ο σκεπτικισμός παραμένει λόγω μη-ψευδοποιησιμότητας.
Ορισμένες
από τις προκλήσεις και τις μελλοντικές κατευθύνσεις που περιγράφετε είναι πολύ
σημαντικές για την κατανόηση της τρέχουσας κατάστασης της έρευνας για τη
συγχρονικότητα. Ας αναλύσουμε τα βασικά σημεία.
Η βασική
κριτική που διατυπώνεται για τις θεωρίες που συνδέουν τη συγχρονικότητα με τη
φράκταλ αντήχηση είναι ότι συγχέουν τη μεταφορά με τον μηχανισμό.
Με απλά λόγια, το γεγονός ότι κάποια πράγματα στη φύση και τον εγκέφαλο έχουν
φράκταλ μοτίβα δεν σημαίνει αυτόματα ότι η «αντήχησή» τους εξηγεί ένα τόσο
πολύπλοκο φαινόμενο όπως η συγχρονικότητα. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτές
οι θεωρίες δεν είναι ψευδοποιήσιμες (falsifiable), δηλαδή δεν
μπορούν να διαψευστούν μέσω πειραμάτων, κάτι που αποτελεί βασικό κριτήριο για
την επιστημονική μέθοδο.
Από την άλλη
πλευρά, ορισμένοι ερευνητές, όπως αυτοί που δημοσιεύουν σε πλατφόρμες όπως
το ScienceDirect, προσεγγίζουν τη συγχρονικότητα από μια πιο ψυχολογική
και θεραπευτική σκοπιά. Για αυτούς, το νόημα της συγχρονικότητας δεν
έγκειται σε κάποιον φυσικό μηχανισμό, αλλά στην υποκειμενική αξία που
έχει για τον ασθενή. Για παράδειγμα, η αναγνώριση μιας σημαντικής σύμπτωσης
μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να κατασκευάσει νόημα στη ζωή του ή να
αντιμετωπίσει το άγχος, ανεξάρτητα από την «πραγματική» της αιτία.
Είναι
αλήθεια ότι η στάση απέναντι στη συγχρονικότητα επηρεάζεται από πολιτισμικές
προκαταλήψεις. Η δυτική επιστήμη, από την εποχή του Διαφωτισμού, έχει
επικεντρωθεί στην αιτιοκρατία και τον αναγωγισμό, αναζητώντας
απλές αιτίες για σύνθετα αποτελέσματα. Αντίθετα, φιλοσοφίες όπως ο Ταοϊσμός ή
ο Βουδισμός δίνουν έμφαση στη ρευστότητα, τις συνδέσεις και
τις αλληλεξαρτήσεις, χωρίς να αναζητούν απαραίτητα γραμμικές αιτίες. Η
συγχρονικότητα ταιριάζει πιο φυσικά σε ένα τέτοιο κοσμοείδωλο.
Παρά τον σκεπτικισμό, οι ερευνητές προτείνουν
καινοτόμες μεθόδους για να εξερευνήσουν τις θεωρίες αυτές:
- Εικονική Πραγματικότητα (VR): Η χρήση VR-προσομοιωμένων
περιβαλλόντων θα μπορούσε να επιτρέψει στους ερευνητές να
ελέγχουν τα εξωτερικά ερεθίσματα και να παρατηρούν τη φράκταλ ανάλυση του
ΗΕΓ κατά τη διάρκεια «τυχαίων» ή προκληθεισών συμπτώσεων. Αυτό θα μπορούσε
να βοηθήσει στην κατανόηση του πώς ο εγκέφαλος αντιδρά σε συνθήκες που
μοιάζουν με συγχρονικότητα.
- Τεχνητή Νοημοσύνη (AI): Η τεχνητή
νοημοσύνη και η μηχανική μάθηση μπορούν να
μοντελοποιήσουν τεράστια σύνολα δεδομένων για να ανιχνεύσουν περίπλοκα,
φράκταλ μοτίβα σε αλληλεπιδράσεις εγκεφάλου-περιβάλλοντος. Αυτό μπορεί να
βοηθήσει στην εξεύρεση συσχετίσεων που είναι αδύνατο να εντοπιστούν με τις
παραδοσιακές στατιστικές μεθόδους.
- Διεπιστημονικές Συνεργασίες: Η ιστορική συνεργασία
μεταξύ του Jung και του Pauli υπογραμμίζει τη σημασία του διαλόγου μεταξύ
διαφορετικών επιστημονικών πεδίων. Μελλοντικές έρευνες θα μπορούσαν να
ευνοήσουν τις συνεργασίες μεταξύ ψυχολόγων, νευροεπιστημόνων και φυσικών,
με στόχο να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ της υποκειμενικής εμπειρίας και των
φυσικών φαινομένων.
Εν
κατακλείδι, η έννοια της συγχρονικότητας αποτελεί μια
συναρπαστική γέφυρα μεταξύ της ψυχολογίας, της φυσικής και της φιλοσοφίας. Ενώ
η κλασική επιστήμη βασίζεται στην αιτιότητα, η συγχρονικότητα του Jung μας
καλεί να αναγνωρίσουμε ότι ορισμένες συμπτώσεις έχουν ένα βαθύτερο νόημα, το
οποίο δεν μπορεί να εξηγηθεί με απλούς όρους αιτίας και αποτελέσματος.
Η αναζήτηση
για μια εξήγηση έχει οδηγήσει σε θεωρητικά μοντέλα, όπως η φράκταλ
αντήχηση, τα οποία προτείνουν ότι ο εγκέφαλος μπορεί να συντονίζεται με πολύπλοκα
μοτίβα του σύμπαντος. Ωστόσο, αυτές οι ιδέες παραμένουν προς το παρόν στο
στάδιο της υπόθεσης, καθώς δεν έχουν ακόμη υποστηριχθεί από ισχυρές, εμπειρικές
αποδείξεις.
Τελικά, η
συζήτηση για τη συγχρονικότητα αντανακλά μια βαθύτερη πολιτισμική διαίρεση: την
έμφαση της δυτικής σκέψης στην αιτιότητα έναντι της ολιστικής προσέγγισης των
ανατολικών φιλοσοφιών. Ανεξάρτητα από την επιστημονική τους επικύρωση, οι
εμπειρίες συγχρονικότητας παραμένουν σημαντικές για πολλούς ανθρώπους, καθώς
τους βοηθούν να κατασκευάσουν προσωπικό νόημα και να νιώσουν μια σύνδεση με τον
κόσμο γύρω τους.
Σημείωση [1] Η φράκταλ αντήχηση δεν είναι μια έννοια της κλασικής φυσικής, αλλά προέρχεται από την επέκταση και τη σύνδεση δύο ξεχωριστών επιστημονικών πεδίων:
Φράκταλ Γεωμετρία (Fractal Geometry): Αυτός ο κλάδος των μαθηματικών, που αναπτύχθηκε από τον Benoit Mandelbrot, μελετά μοτίβα με την ιδιότητα της αυτο-ομοιότητας σε διαφορετικές κλίμακες. Η επιστημονική τεκμηρίωση για την ύπαρξη φράκταλ δομών είναι ισχυρή, καθώς έχουν παρατηρηθεί σε πολλά φυσικά φαινόμενα, όπως η δομή των νεφών, των ακτογραμμών, αλλά και βιολογικών συστημάτων, όπως τα νευρικά δίκτυα και η αγγειακή δομή του εγκεφάλου.
Αντήχηση/Συντονισμός (Resonance): Πρόκειται για ένα καθιερωμένο φυσικό φαινόμενο, όπου ένα σύστημα ταλαντώνεται με μεγαλύτερο πλάτος όταν δέχεται ενέργεια σε συγκεκριμένη συχνότητα. Παραδείγματα αποτελούν ο συντονισμός μεταξύ μουσικών οργάνων ή οι ταλαντώσεις των δομών σε γέφυρες από τον αέρα.
Η "φράκταλ αντήχηση" προκύπτει από την υπόθεση ότι οι δύο αυτές έννοιες συνδέονται: ότι ένα φράκταλ σύστημα μπορεί να συντονιστεί με άλλα φράκταλ συστήματα ή μοτίβα. Για παράδειγμα, η θεωρητική νευροεπιστήμη υποστηρίζει ότι ο εγκέφαλος, με την φράκταλ δομή του, μπορεί να "αντηχεί"(συντονίζετε) με φράκταλ μοτίβα του περιβάλλοντος, όπως αυτά που βρίσκονται στον φυσικό κόσμο ή ακόμη και στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία.
Για να μπορέσουμε να μελετήσουμε τις πληροφορίες, για τις σεληνιακες έκλειψεις, από τα αρχαία κείμενα και να τις αποδώαουμε σε σύγχρονους αστρολογικούς όρους, θα πρέπει να διατηρήσουμε την ουσία των αρχαίων ερμηνειών, προσαρμόζοντάς τις στη γλώσσα και τις έννοιες της σύγχρονης αστρολογίας. Η σύγχρονη αστρολογία, αν και βασίζεται σε αρχαίες παραδόσεις, χρησιμοποιεί πιο προσιτή και ψυχολογικά προσανατολισμένη γλώσσα, ενώ εστιάζει στις συμβολικές και ενεργειακές επιδράσεις των ουράνιων σωμάτων.
Σεληνιακή Έκλειψη σε Σύγχρονους Αστρολογικούς Όρους
Στη σύγχρονη αστρολογία, μια σεληνιακή έκλειψη συμβαίνει κατά την πανσέληνο, όταν η Γη παρεμβάλλεται μεταξύ του Ήλιου και της Σελήνης, δημιουργώντας μια σκιά που καλύπτει τη Σελήνη. Αστρολογικά, οι εκλείψεις θεωρούνται ισχυρές ενεργειακές πύλες που φέρνουν έντονες αλλαγές, αποκαλύψεις και συναισθηματικές κορυφώσεις. Είναι στιγμές όπου η ενέργεια της Σελήνης (συναισθήματα, υποσυνείδητο, ένστικτα) ενισχύεται και επηρεάζεται από τη θέση της στον ζωδιακό κύκλο, τις όψεις με άλλους πλανήτες και τον οίκο στον οποίο συμβαίνει.
Στα αρχαία κείμενα, οι εκλείψεις αναφέρονται ως εκλειπτικές συζυγίες κατά την πανσέληνο, με έμφαση στις επισημασίες (σημαντικά αστρολογικά γεγονότα). Στη σύγχρονη ορολογία, αυτό μεταφράζεται ως κρίσιμες στιγμές που ενεργοποιούν το κάρμα ή φέρνουν στην επιφάνεια θέματα που απαιτούν επίλυση. Οι εκλείψεις συνδέονται με το ζώδιο και τον οίκο του γενέθλιου χάρτη όπου πέφτουν, επηρεάζοντας συγκεκριμένους τομείς της ζωής.
Αστρολογικές Ερμηνείες της Σελήνης και των Εκλείψεων
Η Σελήνη στη σύγχρονη αστρολογία συμβολίζει το συναισθηματικό τοπίο, το υποσυνείδητο, την θηλυκή ενέργεια, τη διαίσθηση και τη σύνδεση με το παρελθόν. Κατά τη διάρκεια μιας σεληνιακής έκλειψης, αυτά τα στοιχεία φωτίζονται έντονα, συχνά οδηγώντας σε συναισθηματικές αποκαλύψεις ή κρίσεις.
Επίδραση στην Υγεία:
Τα αρχαία κείμενα συνδέουν τη Σελήνη, ιδιαίτερα όταν "βλάπτεται" από κακοποιούς πλανήτες (Άρης, Κρόνος), με προβλήματα όρασης ή άλλες βλάβες. Στη σύγχρονη αστρολογία, οι δύσκολες όψεις (π.χ., αντίθεση, τετράγωνο) της Σελήνης με τον Άρη (επιθετικότητα, ενέργεια) ή τον Κρόνο (περιορισμοί, φόβοι) κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης μπορεί να υποδηλώνουν ψυχοσωματικό στρες, συναισθηματική ένταση ή προβλήματα που συνδέονται με τον 6ο οίκο (υγεία) ή τον 12ο οίκο (υποσυνείδητο). Συγκεκριμένες μοίρες ζωδίων που θεωρούνται "σινωτικές" (βλαπτικές) μπορούν να ερμηνευθούν ως κρίσιμες μοίρες που ενεργοποιούν ευαισθησίες στον γενέθλιο χάρτη
Επίδραση στην Ψυχή και τη Συμπεριφορά:
Η Σελήνη, ως θηλυκό αρχέτυπο, συνδέεται με τη συναισθηματική ευαισθησία, την φροντίδα και την υποσυνείδητη συμπεριφορά. Κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης, οι επιρροές της ενισχύονται, φέρνοντας στην επιφάνεια κρυμμένα συναισθήματα ή μοτίβα.Οι αρχαίες αναφορές σε καμπές (nodes) της Σελήνης σχετίζονται με τους Σεληνιακούς Δεσμούς (Βόρειος και Νότιος Δεσμός), που στη σύγχρονη αστρολογία αντιπροσωπεύουν το κάρμα και την εξέλιξη. Οι εκλείψεις συμβαίνουν κοντά στους Δεσμούς, ενισχύοντας τη σημασία τους για προσωπική ανάπτυξη.
Όταν η Σελήνη βρίσκεται σε δύσκολες όψεις με τον Ερμή (νους, επικοινωνία), τον Άρη ή τον Κρόνο, μπορεί να προκαλέσει ψυχική ένταση, συναισθηματική αστάθεια ή ακόμα και ψυχολογικές προκλήσεις (π.χ., άγχος, κατάθλιψη), ειδικά αν εμπλέκονται ζώδια όπως ο Τοξότης ή οι Ιχθύες.
Η Σελήνη σε οίκους του Άρη (π.χ., Κριός, Σκορπιός) μπορεί να δημιουργήσει παρορμητική, μαχητική ή έντονη συμπεριφορά, ενώ η έκλειψη ενισχύει αυτά τα χαρακτηριστικά, οδηγώντας σε κρίσιμες αποφάσεις ή συγκρούσεις.
Οι μειώσεις του φωτός της Σελήνης (όπως κατά την έκλειψη) συνδέονται με εσωτερικότητα, απομόνωση ή συναισθηματική επανεκτίμηση, ενώ οι αυξήσεις του φωτός (πριν την έκλειψη) φέρνουν δυναμισμό και εκφραστικότητα.
Προβλέψεις και Ενέργειες:
Οι σεληνιακές εκλείψεις θεωρούνται στιγμές κλεισίματος κύκλων και αποκαλύψεων. Στη σύγχρονη αστρολογία, οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να παρατηρούν τις εκλείψεις και να δουλεύουν με την ενέργειά τους μέσω διαλογισμού, τελετουργιών ή συνειδητής αυτο-ανάλυσης, αντί να λαμβάνουν μόνο προφυλάξεις, όπως ανέφεραν οι αρχαίοι.
Η σύνδεση με το ζευγάρωμα και τις καλλιέργειες (φύτεμα) μεταφράζεται σήμερα ως ενίσχυση της δημιουργικότητας και της γόνιμης ενέργειας κατά την πανσέληνο, με τις εκλείψεις να λειτουργούν ως καταλύτες για νέα ξεκινήματα ή λήξεις.
Κίνηση και Επιρροή
Η Σελήνη, ως ο πλησιέστερος δορυφόρος της Γης, έχει ισχυρή επιρροή στη σύγχρονη αστρολογία, ιδιαίτερα στις παλίρροιες, τη φύση και τα συναισθήματα. Η κίνηση της γύρω από τη Γη και η σχέση της με τον Ήλιο κατά την έκλειψη ενισχύουν τη συμβολική της δύναμη. Οι εκλείψεις θεωρούνται στιγμές όπου η συνειδητή ενέργεια (Ήλιος) και η υποσυνείδητη ενέργεια (Σελήνη) ευθυγραμμίζονται, φέρνοντας ισορροπία ή ένταση ανάλογα με τις όψεις.
Πρακτική Εφαρμογή στη Σύγχρονη Αστρολογία
Ερμηνεία στον Γενέθλιο Χάρτη: Αν μια σεληνιακή έκλειψη πέσει σε έναν σημαντικό οίκο (π.χ., 1ο, 4ο, 7ο, 10ο) ή σε σύνοδο με προσωπικούς πλανήτες (Ήλιος, Σελήνη, Ερμής, Αφροδίτη, Άρης), μπορεί να φέρει σημαντικές αλλαγές στον αντίστοιχο τομέα (ταυτότητα, οικογένεια, σχέσεις, καριέρα).
Όψεις και Ζώδια: Οι δυσαρμονικές όψεις (π.χ., τετράγωνο, αντίθεση) με κακοποιούς πλανήτες (Άρης, Κρόνος, ή ακόμα και Πλούτωνας στη σύγχρονη αστρολογία) ενισχύουν την ένταση της έκλειψης, ενώ οι αρμονικές όψεις (τρίγωνο, εξάγωνο) με ευεργέτες (Αφροδίτη, Δίας) φέρνουν ευκαιρίες.
Ψυχολογική Εστίαση: Οι εκλείψεις καλούν για αυτογνωσία και συναισθηματική επεξεργασία. Είναι στιγμές που οι άνθρωποι καλούνται να απελευθερώσουν παλιά μοτίβα και να αγκαλιάσουν την αλλαγή.
Στη σύγχρονη αστρολογία, η σεληνιακή έκλειψη είναι μια ισχυρή στιγμή συναισθηματικής και ψυχικής κορύφωσης, που φέρνει στην επιφάνεια κρυμμένα θέματα και ενεργοποιεί καρμικές αλλαγές. Η επιρροή της εξαρτάται από το ζώδιο, τον οίκο και τις όψεις με άλλους πλανήτες.
Σε αντίθεση με την αρχαία εστίαση σε φυσικές βλάβες ή δεισιδαιμονίες, η σύγχρονη προσέγγιση τονίζει την ψυχολογική ανάπτυξη, τη συνειδητοποίηση και την εξέλιξη, διατηρώντας ωστόσο την έννοια της Σελήνης ως κλειδιού για το υποσυνείδητο και τη σύνδεση με τη φύση.

Ηταν το πείραμα του αιώνα, η κατασκευή και η λειτουργία του επιταχυντή σωματιδίων στα σύνορα Γαλλίας - Ελβετίας. Και σημάδεψε τη δεκαετία. Κατάφερε μάλιστα να φέρει τη Φυσική κάποια στιγμή στις πρώτες σελίδες ΟΛΩΝ των εφημερίδων του κόσμου. Και να μην τη φθείρει όπως φθείρονται όλες οι... ντίβες όταν πέσουν επάνω τους όλα τα φώτα.
Στο CERN δεν ξοδεύονται τα χρήματα των ευρωπαίων φορολογουμένων ψάχνοντας μόνο για κάποιο φευγαλέο «σωματίδιο του Θεού» βάζοντας τα πρωτόνια σε δυο ομάδες έτσι απλά να γυρίζουν, 100 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της Γης σε (σχεδόν) κυκλικές τροχιές με μήκος 27 χιλιομέτρων περίπου μέσα σε 89 εκατομμυριοστά του δευτερολέπτου για κάθε περιστροφή σε αντίθετη φορά η μια ομάδα με την άλλη και κάποια στιγμή να τρακάρουν μεταξύ τους, με τους επιστήμονες γύρω να χαζεύουν το τρακάρισμα...
Στο CERN, κοντά στη Γενεύη, κατασκευάστηκε η πιο πολύπλοκη μηχανή που έχει φανταστεί ποτέ ο άνθρωπος. Και έλαβαν σε αυτή την κατασκευή μέρος τεχνικοί και θεωρητικοί επιστήμονες από τη Ρωσία ως τις Ηνωμένες Πολιτείες και ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη, με απροσδόκητα ίσως πολλούς Ελληνες και στο ερευνητικό κομμάτι και στον χειρισμό των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Δίνουμε λίγα αλλά πειστικά στοιχεία για την ακρίβεια που απαίτησε αυτή η μηχανή. Σε όλο το μήκος της διαδρομής, που είναι στα περισσότερα τμήματά της καμπύλη, χρειάζεται να υπάρχουν 1.232 τεράστιοι μαγνήτες για να δίνουν στα πρωτόνια την απαραίτητη καμπύλωση στην τροχιά τους. Εχουν μήκος 15 μέτρα (γιατί τόσο είναι το μεγαλύτερο μήκος που επιτρεπόταν στους ευρωπαϊκούς δρόμους να μεταφέρονται από τους τόπους παραγωγής τους φορτία με βάρος 30 τόνων). Καθένας κοστίζει 700.000 ευρώ και υπολογίστηκε ότι ανά κιλό το κόστος είναι παρόμοιο με της ελβετικής σοκολάτας, άρα τόσο θα κόστιζε αν φτιαχνόταν από το γλυκό αυτό υλικό. Αλλά δεν θα μπορούσε να κάνει αυτά που θέλουμε. Να βρίσκονται οι μαγνήτες σε θερμοκρασία -271 βαθμών Κελσίου, την πιο χαμηλή θερμοκρασία που υπάρχει μόνιμα στο Σύμπαν, ώστε να περιορίζονται στο ελάχιστο οι αντιστάσεις διότι για να κάνουν τη δουλειά τους οι σπείρες του κάθε μαγνήτη, δηλαδή να δημιουργούν μαγνητικό πεδίο με ένταση 150.000 μεγαλύτερη από την ένταση του μαγνητικού πεδίου της Γης, χρειάζεται να κυκλοφορεί ρεύμα με ένταση 12.300 Αμπέρ (στις λάμπες μας η ένταση είναι 0,3 Αμπέρ). Στους μαγνήτες των 15 μέτρων η καμπύλωση είναι μόλις 9 χιλιοστά, άρα καταλαβαίνεις εύκολα τι απαιτήσεις ακριβείας υπάρχουν ενώ οι δυο δέσμες πρωτονίων κινούνται σε κενό της τάξης του 10 -13, ξεκινούν με ταχύτητες που είναι το 99,9998% της απόλυτης ταχύτητας του φωτός στο κενό, στην τελική τους ταχύτητα αυτή έχει αυξηθεί μόλις κατά 0,0002% αλλά αυτό δεν είναι λίγο. Οι δέσμες δεν είναι σαν το νερό που τρέχει από τον σωλήνα του ποτίσματος αλλά σαν τις διαδοχικές σταγόνες μιας βρύσης που δεν έχει κλείσει καλά. Περιστρέφονται δηλαδή σε πακέτα των 100 δισεκατομμυρίων πρωτονίων το καθένα, 2.808 πακέτα σε κάθε δέσμη, που οι δέσμες τελικά συγκρούονται όχι μετωπικά, διότι οι ανιχνευτές και οι υπολογιστές δεν θα προλάβαιναν να καταγράφουν και να ταξινομούν τα γεγονότα αλλά με μια ανεπαίσθητη γωνία, πλαγιομετωπικά, όπως λέει και η Τροχαία. Πόση είναι αυτή η γωνία; Οση και το να κοιτάξεις μια ράβδο του ενός μέτρου μπηγμένη κάθετα στο έδαφος από απόσταση 3,6 χιλιομέτρων!
Το «σωματίδιο Higgs»

Ολογραφία: Ψάχνοντας την άκρη στο Σύμπαν

Ο λόγος που το πρόγραμμα του Κώστα Σκενδέρη κρίθηκε ενδιαφέρον πρέπει να έχει σχέση και με τη δυσκολία του και αυτό βγαίνει και από την εξήγηση που δίνει και ο ίδιος για τους αναγνώστες του «Βήματος»: «Η ιδέα αυτής της Ολογραφίας προσφέρει ένα καινούργιο πλαίσιο όπου μπορεί ο ερευνητής να εξετάσει ερωτήματα όπως:
- Ποιοι ήταν οι νόμοι της Φύσης στην αρχή του χώρου και του χρόνου;
- Τι υπήρχε προτού υπάρξουν ο χώρος και ο χρόνος όπως τον αντιλαμβανόμαστε τώρα;
- Χρησιμοποιώντας μια θεωρία που να βασίζεται σε δύο μόνο διαστάσεις (αντί για τρεις) και μία διάσταση για τον χρόνο μπορούν να περιγραφούν το Σύμπαν και οι νόμοι της Φύσης πριν και μετά το Big-Bang και πώς έγινε η μετάβαση από την πριν στη μετά κατάσταση;».
Η επιβεβαίωση της αβεβαιότητας


Paul K. Feyerabend
Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε εδώ
Ομιλία σε μαθητές του νομού Αχαΐας στο πλαίσιο του 13ου Πανελληνίου Συνεδρίου της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, Πάτρα, Μάρτιος 2010. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Φυσικός Κόσμος", της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, τεύχος 37.
Κατ’ αρχάς να σας πω ότι έγινα φυσικός επειδή από μικρό παιδί είχα απορίες ή καλύτερα, απορία. Απορία για το τι είναι αυτό που βλέπω, ακούω, πιάνω. Οι απορίες μου ήταν στο επίπεδο αυτό, δηλαδή τι είναι η ύλη, το φως, τα πράγματα, και με βασανίζουν ακόμη μέχρι σήμερα και απορώ και με πολλούς συναδέλφους μου, οι οποίοι επειδή έχουν αποκτήσει μεγάλη γνώση της φυσικής, πολύ περισσότερη ίσως απ’ όση εγώ κατέχω, δε νοιώθουν πλέον να ’χουν απορίες. Είναι ήσυχοι. Εγώ θεωρώ ότι ο άνθρωπος που δεν έχει απορίες, δεν αισθάνεται μέσα του διαρκή απορία για τον κόσμο και πιστεύει ότι όλα του τα ερωτήματα θα τα λύσει σιγά – σιγά η επιστήμη, ότι αυτό είναι πολύ επικίνδυνο φαινόμενο.
Πριν όμως σας μιλήσω για τον άνθρωπο σε σχέση με την Φυσική Επιστήμη και την Φυσική Θεωρία, θα σας δώσω όσο γίνεται πιο απλά μια συνοπτική εικόνα από την Φυσική Επιστήμη.
Σήμερα ζούμε όπως λέγεται την τρίτη επανάσταση της Φυσικής. Η πρώτη ήταν με την Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν, η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας καταρχάς και μετά η Γενική Θεωρία. Αρχικά οι Φυσικοί από τον Νεύτωνα μέχρι τον Αϊνστάιν πίστευαν ότι ο κόσμος είναι κάτι το απλό. Ότι όλα τα φαινόμενα εξηγούνται από την κίνηση των ατόμων στον κενό χώρο και τις δυνάμεις που ασκούν τα άτομα το ένα στο άλλο. Ο κενός χώρος ή ο απόλυτος χώρος όπως και ο απόλυτος χρόνος υπήρχαν πάντα ανεξάρτητα από την ύλη και τις δυνάμεις. Αυτό το λέμε μηχανιστικό κοσμοείδωλο και το χαρακτηρίζουμε αναγωγικό, όλα δηλαδή τα φαινόμενα ανάγονται σε απλές κινήσεις μέσα στον κενό χώρο, και ντετερμινιστικό, δηλαδή το μέλλον περιγράφεται πλήρως κα προγνωρίζεται από το παρελθόν χωρίς να φέρνει τίποτα νέο μέσα στον κόσμο, αφού όλα είναι άτομα και κενός χώρος.
Ακόμη, οι φυσικοί νόμοι επιτρέπουν και την αντιστροφή του χρόνου και την κίνηση πίσω, από το μέλλον στο παρελθόν, κάτι τόσο αφύσικο για την καθημερινή μας εμπειρία όπου τίποτα δεν γυρνά πίσω και όλα περνούν ανεπιστρεπτί. Τέλος, μέσα σε αυτήν την εικόνα της κλασικής φυσικής θεωρίας ο άνθρωπος δεν υπάρχει αντικειμενικά, αφού και αυτός και η σκέψη του και η συνείδησή του και ό,τι άλλο αισθάνεται δεν είναι τίποτε άλλο παρά κίνηση ρευμάτων στους νευρώνες και στον εγκέφαλο.
Η Θεωρία της Σχετικότητας, λοιπόν, αλλάζει όλη αυτήν την εικόνα. Ενώνει τον χώρο με τον χρόνο σε κάτι ενιαίο, τον 4-διάστατο χωροχρόνο (Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας) και κατόπιν εισάγει το ενοποιημένο πεδίο που ενοποιεί τον χώρο, τον χρόνο, την ύλη και την ενέργεια (Γενική Θεωρία της Σχετικότητας). Η ύλη, είτε σαν σωματίδια είτε σαν πεδία (ενέργεια), είναι ιδιότητα του καμπύλου χωροχρόνου. Έτσι, ο κόσμος αποκτά μια ενότητα. Μάλιστα ο χωροχρόνος και η ύλη - ενέργεια αρχίζουν να υπάρχουν με το big-bang, την μεγάλη έκρηξη, πριν από 15 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Από τότε ο χώρος διαρκώς διαστέλλεται.
Μετά τον Αϊνστάιν η δεύτερη επανάσταση γίνεται με την Κβαντική Θεωρία της Φυσικής που ξεκινά με τους Πλανκ, Αϊνστάιν, Μπορ και Ντε Μπρέιγ και ολοκληρώνεται με τους Χάιζενμπεργκ, Σρέντιγκερ, Ντιράκ και Μπορν.
Για να γίνει έντονη η εικόνα της κβαντικής επανάστασης σκεφτείτε ως εξής. Ξέρω ότι κάποιος μαθητής είναι μέσα στο αμφιθέατρο. Πριν όμως ανοίξω το φως και παρατηρήσω πού ακριβώς είναι, εδώ είναι η επανάσταση, δεν μπορώ να πω ότι είναι κάπου συγκεκριμένα αλλά βρίσκεται σε μια νόθα κατάσταση ύπαρξης και μη ύπαρξης. Δηλαδή δυνάμει είναι σε όλο το αμφιθέατρο σαν ένα κύμα πιθανότητας. Όταν όμως ανοίξω το φως, τότε ο μαθητής περνά από την νόθα κατάσταση, του είναι και μη είναι, στην πραγματική κατάσταση, γίνεται πραγματικότητα και τον βρίσκω να κάθεται σε ένα θρανίο. Πριν τον παρατηρήσω δεν μπορώ να πω ότι ήταν κάπου συγκεκριμένα αλλά ήταν δυνάμει παντού με κάποια τάση να εμφανιστεί κάπου. Με την παρατήρηση περνά από την δυνατότητα στην πραγματικότητα. Αν αυτό σας φαίνεται παράλογο και τρελό για τον μακρόκοσμο, όμως έτσι συμβαίνει στον μικρόκοσμο με τα ηλεκτρόνια μέσα στο άτομο ή τα κουάρκς μέσα στα πρωτόνια ή τα νετρόνια.
Τα πράγματα του μικρόκοσμου δεν υπάρχουν αλλά γίνονται. Δηλαδή, σύμφωνα με την Κβαντική Θεωρία τα πράγματα στο μικροσκοπικό επίπεδο δεν υπάρχουν με αντικειμενικό τρόπο αλλά διαρκώς δημιουργούνται και περνούν από την δυνατότητα στην πραγματικότητα. Και αυτό είναι μια από τις πολλές παραδοξότητες της Κβαντικής Θεωρίας. Σε συνάφεια με αυτό είναι και το φαινόμενο Αινστάιν – Ποντόλσκι - Ροσέν, σύμφωνα με το οποίο στην Κβαντική Θεωρία δύο σωματίδια όσο μακριά και αν βρεθούν διατηρούν μια εκπληκτική ενότητα μέσω ατοπικών (δηλαδή μη χωρικών – τοπικών) αλληλεπιδράσεων. Αυτό δείχνει την ενότητα του κόσμου, μολονότι αυτός αποτελείται από πολλά επιμέρους υλικά σωματίδια.
Ακόμη περισσότερο, στην Κβαντική Θεωρία μαθαίνουμε ότι τα σωματίδια είναι νέφη πιθανότητας και διαρκώς δημιουργούνται από το κβαντικό κενό, όπως αυτό περιγράφεται με την εξίσωση του Σρέντινγκερ και την Κβαντική Θεωρία Πεδίου. Στο κοσμολογικό επίπεδο η Κβαντική Θεωρία δείχνει ότι ολόκληρο το σύμπαν προήλθε από το λεγόμενο κβαντικό κενό ή αλλιώς, το απόλυτο τίποτα. Τέλος, η Κβαντική Θεωρία έδειξε ότι η ύλη δεν είναι και τόσο υλική και ότι είναι δυνατόν η μάζα ενός μεγάλου αστεριού να μπορεί να συμπυκνωθεί σε μηδενικό σχεδόν όγκο. Καταλαβαίνετε τώρα πόσο μακριά μας πήγε η Κβαντική Θεωρία από τις απόψεις του Νεύτωνα που μαθαίνετε στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο.
Η τρίτη επανάσταση της Φυσικής Θεωρίας γίνεται στις μέρες μας με την λεγόμενη Θεωρία του Χάους και της Πολυπλοκότητας. Η θεωρία αυτή ξεκίνησε με τις παράδοξες ανακαλύψεις περί αστάθειας των δυναμικών συστημάτων του Πουανκαρέ και συνεχίστηκε με τις ανακαλύψεις του Λόρεντζ (φαινόμενο πεταλούδας) καθώς και τις ανακαλύψεις των Φαϊενμπάουμ, Ρουέλε, Πριγκοζίν, Νίκολη και άλλων.
Μερικές λέξεις κλειδιά στην νέα αυτή θεωρία είναι η αυτοργάνωση και η δημιουργία τάξης από το χάος, η δημιουργία πληροφορίας, οι παράξενοι ελκυστές, η δυναμική των συσχετίσεων, η μη γραμμικότητα, κ.ά. Στην Θεωρία της Πολυπλοκότητας που ακόμη διαμορφώνεται η Φυσική Θεωρία ευρίσκεται μπροστά σε συγκλονιστικές ανακαλύψεις με κορυφαία αυτή που μας δείχνει ότι ένα φυσικό σύστημα είναι ένα όλον που δεν εξηγείται από τα μέρη του και ότι το σύμπαν και ο κόσμος δημιουργούνται συνεχώς και όχι με τυχαίο τρόπο αλλά με μια μαθηματική και μη αναγωγική νομοτέλεια. Ακόμη και οι φυσικοί νόμοι δημιουργούνται. Τίποτα δεν προϋπάρχει ως πραγματικότητα και όλα γίνονται από το μη ον και από το μηδέν.
Στην Σχετικότητα, στην Κβαντική Θεωρία και στην Πολυπλοκότητα η Φυσική Θεωρία παίρνει αφηρημένο μαθηματικό χαρακτήρα. Οι φυσικές μορφές από το μικροσκοπικό μέχρι και το μακροσκοπικό επίπεδο περιγράφονται με προχωρημένες μαθηματικές θεωρίες και εξισώσεις, κάτι που το είχαν κατανοήσει οι αρχαίοι Έλληνες, ιδιαίτερα ο Πυθαγόρας, ο οποίος δίδασκε ότι όλα τα πράγματα αποτελούνται από αριθμούς και ότι η ουσία του κόσμου είναι ο αριθμός- και που δείχνει την κρυμμένη λογική υφή και λογικότητα του κοσμικού γίγνεσθαι. Ακόμη, στην Κβαντική Θεωρία και στην Πολυπλοκότητα κυριαρχεί η οντολογική πιθανοκρατία. Δηλαδή, ο κόσμος δημιουργείται διαρκώς ελεύθερα και όχι ντετερμινιστικά ή προκαθορισμένα. Ο κόσμος δεν είναι νεκρή μηχανή αλλά κρύβει μέσα του αυθορμησία και ζωντάνια.
Συμπυκνώνοντας τις τρείς επαναστάσεις, λέμε ότι η σύγχρονη Φυσική Θεωρία δείχνει ότι ζούμε σε έναν κόσμο διαρκώς δημιουργούμενο με μια εσωτερική και ανεξήγητη λογική. Τα όντα είναι μορφές μέσα σε μορφές, λόγοι μέσα σε λόγους, το σύμπαν είναι ένα ποίημα που διαρκώς «γράφεται» και οι λέξεις του είναι οι κοσμικές μορφές από το μικροσκοπικό μέχρι το μακροσκοπικό επίπεδο. Τίποτα δεν είναι τυχαίο και συγχρόνως τίποτα δεν είναι προκαθορισμένο. Το μέλλον δημιουργείται και είναι διαρκώς νέο ενώ εμπλουτίζει τον κόσμο με οντολογική καινοφάνεια, έτσι ώστε το μέλλον να μην ταυτίζεται με το παρελθόν και να μην μπορεί να αντιστραφεί ο χρόνος. Αυτό είναι και το βαθύτερο νόημα της Αρχής της Εντροπίας στην Θερμοδυναμική. Εντέλει, η κάθε χρονική στιγμή είναι κάτι το μοναδικό και ανεπανάληπτο, όπως και κάθε φυσική ύπαρξη, με κορύφωση τον άνθρωπο. Κοντολογίς, ζούμε σε ένα διαρκώς συντελούμενο θαύμα που η Φυσική απλώς περιγράφει αλλά αδυνατεί να εξηγήσει. Η επιστημονική γνώση καταντά ένα είδος θαυμαστής προφητείας. Ο Αϊνστάιν θα πει ότι το ακατανόητο του κόσμου είναι το κατανοητό του, προειδοποιώντας μας έτσι να μην φυλακιζόμαστε στην ανόητη φαντασία ότι η επιστήμη είναι η αρχή και το τέλος της γνώσης.
Ο Αϊνστάιν, ο οποίος θεωρείται ο καλύτερος ίσως – και είναι μάλλον- φυσικός όλων των αιώνων. Κατ’ αρχάς όταν έφυγε από την Ευρώπη διωγμένος από το ναζιστικό σύστημα και πήγε στην Αμερική πήρε μαζί του μόνο δύο βιβλία, ενός Έλληνα και ενός Ρώσου: Ο ένας ήταν ο Ησίοδος και ο άλλος ήταν ο Ντοστογιέφσκι. Δεν πήρε τίποτε άλλο! Διότι ο Αϊνστάιν αισθανόταν τη Φυσική Θεωρία ως μέρος ενός μεγαλύτερου πράγματος. Ο ίδιος έλεγε ακόμη κάτι πολύ χαρακτηριστικό, ότι “μέχρι που γέρασα νοιώθω πάντοτε το ίδιο αίσθημα μυστηρίου, απορίας και θαυμασμού που ένιωθα μικρό παιδί, γιατί δηλαδή η μαγνητική βελόνα όταν τη μετακινήσετε από την ισορροπία της, αφού κάνει μερικές ταλαντώσεις, θα πάει και θα διαλέξει μια συγκεκριμένη κατεύθυνση – πάντα την ίδια – και θα σταματήσει και θα ισορροπήσει εκεί!”. Πόσοι από εμάς, μαθητές ή καθηγητές, βλέπουμε με απορία αυτό το τόσο απλό και σύνηθες φυσικό φαινόμενο; Δεν συγκλονιζόμαστε από ένα τέτοιο φαινόμενο, διότι δεν νοιώθουμε το βάθος της Φυσικής Θεωρίας. Απλώς παπαγαλίζουμε έτοιμες και νεκρές γνώσεις.
Προσέξτε! Αυτό το απλό πράγμα ήταν για τον Αϊνστάιν μια απορία που την είχε ως ότου γέρασε. Ακόμη, ο Αϊνστάιν έλεγε και κάτι άλλο, ότι “όποιος άνθρωπος δεν νοιώθει το μυστήριο μέσα στη φυσική πραγματικότητα, μέσα στον κόσμο, δεν αξίζει να ζει! Είναι σαν σβησμένο κερί!” Όπως ένα σβησμένο κερί δεν ωφελεί τίποτα. Ωφελεί όταν το ανάψουμε και τότε φωτίζει γύρω μας και κάνουμε δουλειές, έτσι και ο άνθρωπος όταν το πνεύμα του δεν αντιλαμβάνεται το μυστήριο γύρω του και μέσα του, αν θέλετε, είναι σβηστό κερί, είναι νεκρός ως προς το πνεύμα. Μάλιστα έλεγε ότι “το ανθρώπινο λογικό μπορεί να διεισδύσει μέσα στο μυστήριο των πραγμάτων σ’ ένα πολύ μικρό βάθος. Όπως στη θάλασσα μπορούμε να κατεβούμε 50, 100, 200 μέτρα. Στο βάθος του ωκεανού μένει απρόσιτο”. Προσέξτε το αυτό!
Έτσι και η πραγματικότητα γύρω μας, μολονότι έχουμε δημιουργήσει μια προχωρημένη τεχνολογία που μας εξαπατά όλους – ότι δηλαδή τα πράγματα είναι απλά, τα έχουμε ερμηνεύσει, τα έχουμε κατανοήσει, άρα πάμε τώρα βόλτα στην καφετέρια, δεν έχουμε να μάθουμε τίποτε άλλο. Αυτό είναι ένα ψέμα, είναι μια ψευδαίσθηση. Κι αυτό το ψέμα είναι επικίνδυνο ! Γιατί; Γιατί ο άνθρωπος με σβηστό το πνεύμα, με την άποψη ότι τα πράγματα τα έχει εξηγήσει και ότι είναι απλά, γίνεται ό,τι πιο επικίνδυνο και για τον εαυτό του και για τους άλλους.
Βλέπουμε σήμερα και ακούμε ότι πάνω στη γη τα δύο τρίτα περίπου του κόσμου ζουν σε συνθήκες υπανθρώπινες, πείνας, δίψας, πολέμου, φτώχειας, χωρίς αυτό να απασχολεί τους υπόλοιπους. Ακόμη και στις προοδευμένες χώρες πολλά εκατομμύρια ανθρώπων ζουν μέσα σε χαρτοκούτια ή κάτω από γέφυρες ή μέσα στον υπόγειο σιδηρόδρομο. Και αυτό είναι ένα σημάδι για το πόσο λίγο έχουμε προοδεύσει ως άνθρωποι, ως ανθρώπινη κοινωνία και ως πνευματικά όντα. Ή πόσο λίγο κατανοούμε την αξία της ύπαρξης πέρα από εμάς ή και μέσα σε εμάς. Να πούμε όμως και το άλλο, ότι εμείς, οι σοφοί και πλούσιοι με επιστήμη και γνώση, βομβαρδίζουμε με πολύ εξελιγμένη τεχνολογία ανθρώπους, χώρες, λαούς και φονεύουμε χιλιάδες ή εκατομμύρια αμάχους για να τους τιθασεύσουμε.
Ακόμη, εμείς οι επιστήμονες δουλεύουμε κι αφιερώνουμε όλη μας τη γνώση και τη διάνοια στο να κατασκευάζουμε αυτά τα όπλα πολυτελείας. Και είναι όπλα που φονεύουν το σώμα και όπλα που φονεύουν το πνεύμα, όπως η άσοφη τηλεόραση, το εμπόριο του λευκού θανάτου, η μουσική που διαλύει την σκέψη και την αίσθηση και άλλα πολλά.
Αυτά λοιπόν τα πράγματα ένας Φυσικός που έχει αρχίσει και εμβαθύνει λίγο στην Φυσική Επιστήμη, στη Φυσική Θεωρία, τα βλέπει ως τρέλα και ως παραλογισμούς και αναγκαστικά γίνεται επαναστάτης με μια βαθιά ανθρώπινη έννοια και όχι με μια ιδεολογική, πολιτική, επιφανειακή έννοια. Αυτό όμως είναι ένα πρώτο επίπεδο.
Θα προσπαθήσω να σας δείξω και μερικά άλλα πράγματα που σχετίζονται με την Φυσική και τους Φυσικούς. Όταν ήμουν λίγο μικρότερος από εσάς, ζούσα σ’ ένα χωριό λίγο πιο κάτω από την Πάτρα όπου δεν είχαμε ούτε τηλεόραση, ούτε τόσα παιχνίδια ή ίντερνετ καφέ και ό,τι άλλο σπουδαίο έχετε τώρα εσείς. Καθόμουν λοιπόν τότε με τις ώρες και κοιτούσα το ποτάμι, τα πουλιά, τη φύση, όλο το φυσικό περιβάλλον και στιγμές – στιγμές αισθανόμουν ότι αυτό το πράγμα είναι ένα μυστήριο που δεν μπορούσε το μυαλό μου να διαχειριστεί και έμενα έκθαμβος και εκστασιασμένος. Και ιδιαίτερα μέχρι να πεθάνω, θα θυμάμαι το συγκλονιστικό άρωμα κάποιων λουλουδιών που έβγαιναν το χειμώνα, τα μανουσάκια. Νομίζω ότι αργότερα αποφάσισα να γίνω Φυσικός από το άρωμα αυτών των λουλουδιών. Διότι αισθανόμουν ότι όλος ο κόσμος είναι ένα εκπληκτικό πράγμα, γεμάτο με αυτό το άρωμα, ακόμη και στην οποιαδήποτε ταπεινή του μορφή. Μπορώ να σας πω ότι την Φυσική την αγάπησα, διότι ένοιωθα να ενδιαφέρεται για το μυστήριο που έβλεπα παντού και που με έλκυε με ανίκητη δύναμη.
Εάν μπορέσετε λίγο να ξεφύγετε από τη φυλακή που σας έχουμε βάλει σήμερα εμείς οι δάσκαλοί σας ή οι γονείς σας ή που εσείς οι ίδιοι έχετε βάλει τον εαυτό σας και μπορέσετε και δείτε μια αχτίδα φωτός, μια πέτρα, μια σταγόνα νερό, ένα σύννεφο, ένα ζώο, να δείτε έναν άλλο άνθρωπο, αν δείτε γύρω σας τον κόσμο, τότε θα αισθανθείτε ότι είστε μπροστά σε ένα γεγονός, σε μια πραγματικότητα, σε κάτι το οποίο σας συγκλονίζει και δεν σας αφήνει να ησυχάσετε! Σας αναγκάζει να βγείτε από την καθημερινότητά σας, να νοιώσετε ότι κάτι μεγάλο σας λείπει ή απουσιάζει και να γίνετε άρχοντες κατά το πνεύμα, να γίνετε ελεύθεροι! Και είναι σημαντικό αυτό: Το να είσαι δηλαδή ελεύθερος πολίτης σημαίνει ότι έχει ξυπνήσει μέσα σου μια απορία, μια δίψα, μια πείνα που δεν σε αφήνουν ήσυχο όσο ζεις πάνω σ’ αυτή τη γη!
Η Φυσική Επιστήμη λοιπόν, είναι μια κατ’ εξοχήν επαναστατική επιστήμη, διότι προήλθε από την ανάγκη αυτή του ανθρώπου να γνωρίσει τι είναι αυτό που είναι απέναντί του: Τι είναι αυτό που βλέπω; Τι είναι αυτό που αγγίζω; Τι είναι αυτό που στέκεται απέναντί μου;
Σήμερα ένα μεγάλο θέμα που θέτει η Φυσική Θεωρία είναι η έννοια το παρατηρητή και η έννοια της συνείδησης. Προσέξτε το αυτό! Όλα τα άλλα τα κάνουμε και τα θεωρούμε σημαντικά επειδή έχουμε τη δυνατότητα να γνωρίζουμε τα πράγματα γύρω μας, να τα ονομάζουμε, να αισθανόμαστε τον εαυτό μας διαφορετικό από τα άλλα πράγματα και από τους άλλους ανθρώπους. Και από κει και πέρα αρχίζουμε και κάνουμε επιλογές: Θέλουμε να διασκεδάσουμε, θέλουμε να τρώμε καλό φαγητό, θέλουμε να ντυθούμε ωραία, να μας θαυμάζουν οι άλλοι άνθρωποι. Όλα όμως αυτά είναι ασήμαντα και μετά από το γεγονός ότι έχουμε πνεύμα και συνείδηση και αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουμε σε διάκριση με όλα τ’ άλλα πράγματα.
Ίσως αυτό είναι ο μεγαλύτερος πλούτος που έχει ο άνθρωπος: Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον μέσα στην ιστορία του Σύμπαντος, που μπορεί να γνωρίζει ότι υπάρχει τόσο αυτός όσο και ο κόσμος μέσα στον οποίο ζει. Το μόνο ον που μπορεί να απορεί και να διερωτάται για την ύπαρξη καθ’ εαυτή πέρα από αυτόν και μέσα σε αυτόν.
Όλα τ’ άλλα όντα δεν έχουν συνείδηση ότι υπάρχουν, απλώς λειτουργούν. Τα ζώα έχουν και συναισθήματα και τα λουλούδια έχουν συναισθήματα κατά κάποιο τρόπο. Ο Αριστοτέλης μιλούσε για την ψυχή στα φυτά, για την ψυχή στα ζώα και μέσα στον άνθρωπο.
Σήμερα κάνουν πειράματα με λουλούδια και βλέπουν ότι λουλούδια, τα οποία είναι σε περιβάλλον που ακούνε μουσική, που έχει βαθειά αρμονία, μελωδία και άλλα που είναι σε περιβάλλον που ακούνε αυτή τη σκληρή μουσική που ακούτε κι εσείς, πολύ ροκ και τα παρόμοια, τα μεν πρώτα αναπτύσσονται τα δε άλλα μένουν καχεκτικά. Ομοίως και με τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι, δηλαδή, οι οποίοι καλλιεργούν άγρια συναισθήματα μέσα τους επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των φυτών και άλλοι οι οποίοι καλλιεργούν συναισθήματα συμπάθειας και αγάπης, τα φυτά το αντιλαμβάνονται και αναπτύσσονται διαφορετικά. Σήμερα κάνουν πειράματα με όλα αυτά τα φαινόμενα, μετρούν ηλεκτρομαγνητικά πεδία, όμως σίγουρα, δεν μπορούν να φτάσουν στο βάθος της ύπαρξης αυτών των φαινομένων. Μόνον ο άνθρωπος έχει τόσο ελεύθερο πνεύμα, τέτοια αυτοσυνειδησία που κανένα άλλο ον, πέραν του ανθρώπου δεν έχει. Γι’ αυτό ο άνθρωπος μπορεί να γίνεται ελεύθερα είτε καλός είτε κακός.
Αυτό λοιπόν το πράγμα που είναι ο κόσμος, η Φυσική Θεωρία είναι η μόνη περιοχή της ανθρώπινης σκέψης που προσπαθεί να το κατανοήσει και να γνωρίσει την αλήθειά του. Και όσο το γνωρίζει τόσο νοιώθει το μυστήριο που περιέχεται παντού γύρω μας και μέσα μας. Βέβαια, η Φυσική Θεωρία, όπως το επεσήμανε κι ο Αινστάιν, πολύ λίγο μπορεί να μας αποκαλύψει την βαθύτερη ουσία και του ανθρώπου και των άλλων πραγμάτων και περιορίζεται μόνον στη γνώση των εξωτερικών ενεργειών τους. Γι’ αυτό η Φιλοσοφία θα είναι πάντοτε ο συνοδοιπόρος και ο σύντροφος της Επιστήμης, μολονότι πολλοί άνθρωποι σήμερα δεν το κατανοούν αυτό και θεωρούν ότι η Φιλοσοφία είναι άχρηστη και ξεπερασμένη. Σε αυτούς, όσους δηλαδή θεωρούσαν ότι μόνον η Επιστήμη έχει αξία, ο Χάιζενμπεργκ απαντούσε ότι ο Φυσικός που νομίζει ότι δεν χρειάζεται τη Φιλοσοφία, χρησιμοποιεί μια πολύ κακή φιλοσοφία.
Θεωρώ ότι η Φυσική θα μπορούσε ν’ αλλάξει τον κόσμο, αν οι δάσκαλοι, εμείς κι εσείς πραγματικά μπαίναμε στην περιοχή της Φυσικής Θεωρίας. Είναι η πιο σιωπηλή και η πιο μεγάλη επανάσταση για να γίνει ο κόσμος αν θέλετε πιο ελεύθερος, πιο όμορφος, πιο καλός. Ιδίως όταν η γνώση της Φυσικής Θεωρίας συνοδευθεί και ξυπνήσει μέσα στον άνθρωπο τη δύναμη της Τέχνης, της Ποίησης, της Φιλοσοφίας, της Θεολογίας και γενικότερα, ξυπνήσει τον έρωτα για την αλήθεια.
Η Τεχνολογία και η δύναμη που της δίνει η Φυσική είναι κάτι πιο λίγο, είναι σαν τα σκουπίδια που μένουν από μια εορτή. Για φανταστείτε: Είμαστε κάπου, γιορτάζουμε και μετά φεύγουμε και κάποιος έρχεται εκεί και βλέπει σκουπίδια, πιάτα άδεια. Αυτό είναι η Τεχνολογία σε σχέση με τη Φυσική Θεωρία. Πόσο μπορείς να καταλάβεις αυτοί που εόρτασαν, τι έζησαν, από αυτό που βλέπεις σ’ έναν άδειο χώρο που είναι μερικά άδεια πιάτα;
Η Τεχνολογία είναι πολύ λίγο πράγμα, όσο σπουδαίο κι αν είναι. Είναι ένα δώρο και η Τεχνολογία αλλά είναι ένα δώρο που στο τέλος μπορεί να είναι καταστροφικό, αν δεν κρατήσουμε όλη την αλήθεια της Φυσικής Θεωρίας. Είναι επικίνδυνο τότε αυτό. Είναι σαν να έχεις τα ρούχα και να μην έχεις το σώμα. Η μητέρα σας δεν αρκείται να της πάμε τα ρούχα σας, από εσάς. Θέλει εσάς! Έτσι και η Τεχνολογία δεν αρκεί, όσο ικανή και αν είναι, όπως δεν αρκούν τα ρούχα χωρίς το σώμα.
Έτσι λοιπόν, ο Φυσικός αντιλαμβάνεται ότι η Φυσική Θεωρία είναι κάτι πολύ μεγάλο, όχι για τα αποτελέσματά της αλλά γιατί θέτει τον άνθρωπο μπροστά στο συγκλονιστικότερο γεγονός, που μπορεί να τεθεί ο άνθρωπος! Είναι η απορία για το είναι! Λέει ο Αριστοτέλης, “Αεί απορούμενον και αεί ζητούμενον τι εστί το ον”, δηλαδή θα είναι πάντα απορία και πάντα θα θέλει ο άνθρωπος να μάθει “Τι είναι το είναι”. Τι είναι αυτό που υπάρχει;! Προσέξτε! Μια πέτρα να δείτε ή μια σταγόνα νερό ή μια αχτίδα φωτός, αν έχει ξυπνήσει το πνεύμα μέσα σας θα ταξιδέψετε πολύ μακριά, θα φθάσετε πολύ μακριά. Τον ίδιο τον Θεό να σας φέρουν δίπλα σας, αν το πνεύμα σας είναι νεκρό θα νεκρώσει και τον Θεό. Καταλαβαίνετε τώρα γιατί αχρηστεύουμε τη Φυσική. Πόσο άσχημα διδάσκουμε τη Φυσική και χάνουμε την έκπληξη, τον θαυμασμό, την απορία.
Γιατί σήμερα οι άνθρωποι δεν μπορούν να ερωτευτούν βαθειά ο ένας τον άλλον; Οι γυναίκες τους άνδρες; Οι άνδρες τις γυναίκες; Οι δάσκαλοι τα παιδιά; Τα παιδιά τους γονείς; Γιατί είναι νεκρό το πνεύμα τους. Γιατί δεν μπορούμε να δούμε αυτό που είναι απέναντί μας. Βαθύτερα, δεν μπορείς να γίνεις μεγάλος φυσικός εάν δεν έχει ξυπνήσει μέσα σου το πνεύμα σ’ αυτή την απορία, σε αυτό το θαύμα που είναι ο κόσμος. Θα έλεγα ότι για να αισθανθείς την ομορφιά της Φυσικής Θεωρίας, θα πρέπει να αγαπάς το καλό. Δείτε στα ελληνικά το καλό και το κάλλος. Είναι η ίδια λέξη.
Ξέρετε τι σημαίνει να γίνεις Φυσικός; Να ξενυχτάς μέρα – νύχτα και μέχρι να πεθάνεις, για να φθάσεις στην αλήθεια. Ο Αϊνστάιν στο τέλος του μέσα στο νοσοκομείο και μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής του πριν ξεψυχήσει, είχε τα χαρτιά του κι έγραφε εξισώσεις και προσπαθούσε να πετύχει την ενοποιημένη θεωρία πεδίου. Τέτοιο έρωτα είχε για την αλήθεια που κρύβει ο κόσμος.
Ο μεγάλος φυσικός ερωτεύεται την αλήθεια του κόσμου, είναι ασκητής του πνεύματος. Η ομορφιά που αντιλαμβάνεται γύρω του, μέσα στα όντα, που προσπαθεί να την περιγράψει με σύμβολα μαθηματικά, με εξισώσεις, με θεωρίες, είναι η ωραιότερη εργασία που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος. Όταν ο άνθρωπος φτάσει σ’ αυτή την εμπειρία της ομορφιάς δεν έχει ανάγκη ούτε τα χρήματα ούτε και την εξωτερική ευχαρίστηση.
Καταλαβαίνει ότι είναι πολύ λίγο πράγμα αυτό που οι άνθρωποι θεωρούν ευτυχία γύρω τους. Γι αυτό και οι άνθρωποι θέλουν να καταναλώνουν πάρα πολύ για να χαρούν και συγχρόνως είναι αδιάφοροι για τους άλλους ανθρώπους. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν νερό να πιούνε, φαγητό να φάνε, παιδιά σαν κι εσάς ζουν σε άθλιες συνθήκες, κι εμείς καταναλώνουμε τόσα που μόνο απ’ τα σκουπίδια μας θα μπορούσαν να φάνε χιλιάδες άνθρωποι. Γιατί; Γιατί ακριβώς δεν έχει ξυπνήσει το πνεύμα μας σ’ αυτή την περιοχή της απορίας!
Απ’ την άλλη μεριά η Φυσική Θεωρία ξεκίνησε ως επιστημονική γνώση πριν 3-4 αιώνες, μετά την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό. Λένε ότι είναι το μεγάλο θαύμα του δυτικού πολιτισμού, του δυτικού ανθρώπου. Όμως όλοι γνωρίζουν ότι την βάση της Φυσικής, όπως και τόσα άλλα, την έφτιαξαν οι Έλληνες. Βέβαια, αν δείτε το διαδίκτυο αυτόν τον καιρό γίνεται μια μεγάλη κουβέντα ότι εμείς εδώ δεν έχουμε σχέση με την Ελλάδα, δεν είμαστε Έλληνες, δεν έχουμε καμία σχέση με τους Έλληνες. Ακριβώς επειδή ο δυτικός άνθρωπος τους τελευταίους 3-4 αιώνες δημιούργησε μια μεγάλη επανάσταση στο χώρο της Επιστήμης και της Τεχνολογίας, θεωρεί ότι αυτός είναι ο μόνος άξιος. Εμείς οι άλλοι είμαστε τίποτα μπροστά σε αυτό.
Όμως τα θεμέλια για να αναπτυχθεί η Επιστήμη σαφώς έχουν τεθεί ακόμη απ’ τον Όμηρο. Ξέρετε με πόσο λάθος τρόπο διδάσκουν οι φιλόλογοι, οι φυσικοί, οι μαθηματικοί αυτά που σας διδάσκουνε ; Αν διαβάσετε στον Όμηρο την περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέα και δείτε από ένα σημείο και πέρα, εκεί όπου ο Ήφαιστος κατασκευάζει την ασπίδα, αρχίζει η περιγραφή να γίνεται φιλοσοφία για τον κόσμο και τη ζωή. Αυτό καθιστά τον Όμηρο ως τον πρώτο μεγάλο δάσκαλο της Φιλοσοφίας και της Επιστήμης, αφού ο Όμηρος εκεί ανοίγει τη συζήτηση για τη δημιουργία του κόσμου και την κοσμολογία.
Έτσι αρχίζει ο δρόμος για όλη τη γνώση και την κατανόηση του σύμπαντος και του κόσμου. Εδώ, δεν μπορώ να μην σας πω κάτι που σκέπτομαι όταν συζητώ αυτά τα πράγματα. Ότι δηλαδή, η ασπίδα του Αχιλλέα συμβολίζει τον πνευματικό πόλεμο του ανθρώπου για να φτάσει στην αλήθεια και να σώσει τον κόσμο από την αμορφία και τον αφανισμό. Δηλαδή η ασπίδα, δεν είναι άλλο από το πνεύμα του ανθρώπου που αγωνίζεται να φτάσει στην αλήθεια και έτσι να σώσει τον κόσμο από την ανυπαρξία και το μη ον.
Έτσι, από τον Όμηρο ξεκινάει αυτή η ελληνική επανάσταση για την γνώση και την αλήθεια και που θα συνεχισθεί σε άλλους τόπους, όπως στην Ιωνία, την Κάτω Ιταλία, την Αθήνα, την Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια, την Κωνσταντινούπολη και αλλού.
Εδώ λοιπόν, αρχίζει το ξύπνημα του πνεύματος. Δηλαδή η ανάγκη του ανθρώπου να γνωρίσει τι είναι αυτός ο κόσμος μέσα στον οποίο βρέθηκε και είναι ο ίδιος ο άνθρωπος! Αυτή είναι η υπέρτατη ανάγκη του ανθρώπου! Κι αυτό δημιουργεί επιστήμες, δημιουργεί τέχνες, δημιουργεί μεγάλα έργα, δημιουργεί εμπνευσμένους ανθρώπους. Κι αν θέλετε κι εσείς να γίνετε εμπνευσμένοι άνθρωποι και να μην μείνετε δούλοι, ειλικρινά σας λέω, πιστέψτε με, αγαπήστε τη γνώση, την ομορφιά, την καλοσύνη και την αλήθεια, όπως δήλωνε συχνά και ο Αϊνστάιν, ότι δεν τον ενδιέφεραν η δόξα, τα χρήματα, η εξουσία και οι ηδονές, αλλά αυτό που έλκυε πάντοτε ήταν η ομορφιά, η καλοσύνη και η αλήθεια.
Κάποτε θα θυμάστε αυτά που σας λέω τώρα, έτσι που σας τα περιγράφω εδώ. Διότι τώρα έχετε την ευχέρεια του νέου ανθρώπου, την ευχέρεια των γονιών σας, την ευχέρεια του χρόνου! Ο νέος άνθρωπος αισθάνεται ότι ο χρόνος είναι άπειρος, ποτέ δεν θα πεθάνει, ότι δεν θα τελειώσει ποτέ ο χρόνος κι αυτό του δημιουργεί πολλές φορές και μια αίσθηση που φτάνει και μέχρι την ύβρη, την αλαζονεία, αλλά πιστέψτε με σε 10 χρόνια όλα αυτά θα ’χουνε τελειώσει. Το βλέπω γύρω μου. Βλέπω φοιτητές μου στο πρώτο έτος να λάμπει το πρόσωπο τους και μετά από 5-6 χρόνια να έχει αρχίσει να μαραίνεται. Γιατί; Γιατί να μην είστε διαρκώς, μέχρι να πεθάνετε, όπως είστε τώρα; Δηλαδή μέχρι που δεν θα πεθάνετε ποτέ, γιατί αν μείνετε όπως είστε τώρα δεν θα πεθάνετε!
Και παρεμπιπτόντως, θα σας πω και κάτι: Η Φυσική Θεωρία σήμερα κάνει μια επανάσταση και σε επίπεδο γνωσιολογίας, δηλαδή μας δείχνει ότι τελικώς δεν υπάρχουν όρια και δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί να δεσμεύσει το ανθρώπινο πνεύμα να πάει εκεί που μπορεί να πάει.
Λέει ο Φεγιεράμπεντ, ένας μεγάλος σύγχρονος φυσικός και φιλόσοφος της επιστήμης αμυνόμενος απέναντι στους επιστημονιστές, ότι η γνώση δεν περιορίζεται μόνο στην επιστήμη.
Τι είναι οι επιστημονιστές; Είναι οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν εγκλωβιστεί στη λατρεία της επιστήμης, την έχουν μετατρέψει σε θρησκεία και έτσι καλουπώνουν μια νοοτροπία ανθρώπου, ο οποίος γίνεται αρκετά στεγνός.
Ο Αϊνστάιν έλεγε ότι το “τώρα” είναι μια εμπειρία που μπορεί να έχει ο άνθρωπος είτε ο επιστήμονας είτε ο απλός άνθρωπος και αυτό το τώρα δεν χωράει σε καμία Φυσική Θεωρία, σε καμία επιστημονική γνώση!
Όταν ένας Αϊνστάιν, που είναι ο άνθρωπος που αλλάζει όλη τη γνώση που έχουμε στον 20ο αιώνα λέει αυτό το πράγμα, καταλαβαίνετε, εμείς οι επιστημονιστές, που θεωρούμε ότι τα μοντέλα που συλλαμβάνει το μυαλό μας και τα οποία μας βοηθούν να προβλέψουμε ή να κατασκευάσουμε καινούρια φαινόμενα ότι αυτά τα μοντέλα εξαντλούν την πραγματικότητα και ταυτίζονται με αυτήν, πόσο ανόητο είναι να πιστεύουμε κάτι τέτοιο.
Προσέξτε το αυτό: Ο Αϊνστάιν έρχεται και λέει ότι από ένα σημείο και πέρα υπάρχει μια πραγματικότητα που δεν χωράει στην επιστήμη. Είναι η εμπειρία του τώρα και του μυστηρίου. Γιατί; Διότι η εμπειρία του τώρα και της στιγμής μας φέρνει σε συνάφεια με το γεγονός της παρατήρησης και της γνώσης της πραγματικότητας. Και σε αυτή τη συνάφεια γεννιέται η εμπειρία του μυστηρίου και η εμπειρία του πνεύματος. Η στιγμή της παρατήρησης είναι κάτι που ξεπερνά την επιστήμη, μολονότι γεννά την επιστήμη. Εδώ σμίγει ο χρόνος με την αιωνιότητα και ο άνθρωπος βιώνει μια συγκλονιστική εμπειρία που συνήθως μας ξεπερνά με ασύλληπτη ταχύτητα. Εδώ θα έπρεπε να μπορούμε να στεκόμαστε ως δάσκαλοι και ως μαθητές, για να αξιοποιούμε πραγματικά το μάθημα της Φυσικής. Αυτό όμως, σημαίνει ότι έχουμε αποκτήσει μια μεγάλη σοφία και πνευματική δύναμη που συνήθως δεν την έχουμε. Γι’ αυτό κι εσείς στα σχολεία σας βαριέστε το μάθημα και αισθάνεστε σαν σε φυλακή, ενώ θα μπορούσατε εσείς και οι δάσκαλοί σας μέσα από το μάθημα να περνάτε σε μια απερίγραπτη εορτή, όπως θα ’πρεπε να ’ναι το σχολείο.
Αν θέλετε, μπορείτε να νιώσετε αυτά τα πράγματα μένοντας στη σιωπή και κοιτώντας γύρω σας και μέσα σας. Έτσι, θα κατανοήσετε πόσο μεγάλο πράγμα είναι η Φυσική Θεωρία αλλά και πόσο λίγο είναι μπροστά στο άπειρο της γνώσης. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε και την ποίηση, την φιλοσοφία, την θεολογία, εάν θέλετε ακόμη και την προσευχή, ως δυνάμεις που καθιστούν το ανθρώπινο πνεύμα ικανό να ταξιδεύει με άπειρη ταχύτητα και να γίνεται ελεύθερο, δημιουργικό και να πράττει το καλό.
Γεώργιος Π. Παύλος
Αναπληρωτής Kαθηγητής
Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
Τομέας Τηλεπικοινωνιών και Διαστημικής